Ülkemiz hayvancılığının en önemli sorunlarından olan kaliteli kaba yem tüketiminin az, konsantre yem (fabrika yemi) tüketiminin fazla olması nedeniyle gerek hayvansal ürün kalitesinin az olması gerek daha ucuza maliyet yapılamamaktadır.
Sonuç olarak yetiştiricilerimizin karlılığı düşmektedir. Büyükbaş hayvancılığımızın gelişmesi için kaliteli kaba yemlere (silajlar, Yonca, fiğ v.s) dönüp konsantre yem tüketimini azaltıp daha sağlıklı ve kazançlı hayvancılık yapmalıyız.
Şeker Pancarı yapraklarından hayvan beslemede yeteri kadar yararlanılamamaktadır. Yapraklar pancarın hasat döneminden sonra genelde tarlada çürümeye bırakılmaktadır. Yetiştiricilerimiz pancar yapraklarını usulüne uygun depolayıp silajını yaparlarsa kaliteli ve çok ucuz bir kaba yemle hayvanlarını besleyebilirler.
Bir dekar pancar tarlasından ortalama 2 ton civarında pancar yaprağı elde edilir. Pancar ekimi yapılan bölgelerde usulüne uygun kesilen yapraklar taze verilebildiği gibi kalan kısmında kolaylıkla silajı yapılıp diğer zamanlarda da hayvanlarımıza yedirebiliriz. Ancak bunu yapmamız için öncelikle yaprakların çok temiz hasat edilmesi gerekir.
Ülkemizde endüstri bitkileri içerisinde toplam üretim alanının %16'sında şeker pancarı ekimi yapılmaktadır. Şeker üretimi amacıyla her yıl yaklaşık 3 milyon dekar alana şeker pancarı ekilmekte ve yan ürün olarak yaklaşık 6 milyon ton şeker pancarı yaprağı elde edilmektedir.
Şeker pancarının hasat döneminde elde edilen yaprakların bir kısmı taze kaba yem kaynağı olarak değerlendirilirken, önemli bir kısmı ise tarlada bırakılmakta ve organik gübre olarak toprağa karışmaktadır.
Kaliteli kaba yem açığı bulunan ülkemizde, protein ve şeker bakımından zengin olan ve hayvanlar tarafından sevilerek tüketilen şeker pancarı yapraklarından yeterince yararlanılmamaktadır.
Şeker pancarının dekara kök veriminin %80-85'i kadar şeker pancarı baş ve yaprakları elde edildiğini, ancak elde edilen pancar baş ve yapraklarının yaklaşık %80'inin tarlada kaldığını ve sadece %2'sinin silolandığını bildirmektedir.
Şeker pancarı yapraklarının pancar başı içeriğine ve toprakla bulaşma düzeyine bağlı olarak yem değeri ve lezzeti değişmektedir. Yapraklar toprakla ne kadar fazla kirlenirse silolama esnasında fermentasyon aynı düzeyde olumsuz yönde etkilenmektedir.
Hasat edilen yapraklar 1- 2 gün içerisinde silolanmalıdır. Silaj yapılacak şeker pancarı yapraklarının temiz olması ve tarlada uzun süre bekletilmemesinin gerektiği, pancar yapraklarının kesimi sırasında bir miktar pancar parçasının da kesilmesi nedeniyle ve yeteri düzeyde karbonhidrat içermesi nedeniyle optimum fermentasyon için silo içerisine herhangi bir katkı maddesi ilavesine gerek olmadığı bildirilmektedir.
Ancak, parçalama makinasından geçirilmiş veya toprakla kirlenmiş şeker pancarı yapraklarının silolanmasında bir miktar katkı maddesine gereksinim duyulmaktadır. Şeker pancarı baş ve yapraklarının sodyum format (%0.5) veya Ensil ATE (%1) gibi katkı maddeleri ile silolamanın silo sızıntı suyunu ve bu sudaki şeker miktarını arttırdığı bildirilmektedir.
Şeker pancarı yaprağı silajlarında silo suyu ile oluşan kayıpların ve düşük kuru madde düzeyinin arttırılması amacıyla silolama esnasında kuru şeker pancarı posası, kuru ot ya da saman katılması önerilmektedir. Yapılan bilimsel çalışmalar laktasyondaki süt inekleri tarafından şeker pancarı yaprağı silajının sevilerek tüketildiğini ve toplam kaba yem tüketimini arttırdığını bildirmektedirler.
Şeker pancarı yaprağı ve silajı fazla miktarda okzalik asit içerdiğinden tek yönlü tüketildiğinde ishale neden olmakta ve kalsiyumdan yararlanmayı azaltmaktadır. Şeker pancarı yaprağı ya da silajı tüketen hayvanların rasyonlarına kalsiyum katılması tavsiye edilmektedir. Yine şeker pancarı yaprağı silajının kuru madde ve selüloz düzeyinin düşük olmasından dolayı yonca kuru otu ya da saman gibi yemlerle birlikte verilmesi önerilmektedir.
Şeker pancarı yaprağı silajı yapılırken kuru madde miktarını artırmak amacıyla içerisine saman, kuru yonca, kuru çayır otu gibi kuru maddesi yüksekler otlar ilave edilerek, silaj kalitesi de artırılabilir. Silaj yapılırken en önemli noktalar; yapraklar temiz olmalı, mümkünse kuru otlarla karıştırılmalı ve çok iyi sıkıştırılmalı ve mümkün olan en kısa süre içinde yapılmalıdır.
Pancar yaprağı silajı İngiltere, İskoçya ve çevrelerindeki ülkelerde çok yapılmaktadır. Bu ülkelerdeki yetiştiriciler imece usulüyle her gün hasatı yapılan pancarın yapraklarını sırasıyla bir üreticiye vererek o üretici silajını yapıp kapatır, ertesi gün hepsi diğerine vererek o üretici yapar ve böylelikle herkes silajını bitirmiş olur.
O ülkelerde pancar hasat edilmeden golf sopasına benzeyen ve keskin olan kısım vurularak yaprak pancardan ayrılır ve temiz yapraklar toplanarak sırasıyla herkes birine vererek silajlarını yapmış olurlar.
Doğal halde bulunan pancar yaprağı besin madde değerleri
Kuru Madde: yüzde 15
Ham Protein: yüzde 2.8
Ham Yağ: yüzde 0.4
Ham Kül: yüzde 4
Ham Selüloz: yüzde 1.9
Beta Karoten: yüzde 0.96
Nişasta Değerliliği: yüzde 10.8
Yüzde 100 Kuru madde bazında besin maddeleri bakımından hesap edilecek olursa, bütün değerler 6,6 ile çarpılmalıdır. Görüldüğü gibi besin madde değerleri çok yüksektir. Bazen ham protein Kuru maddede % 22'leri bulabilmektedir.
Süt ineklerine yeşil ve silaj olarak günlük 10 kğ'a kadar çok rahat verilebilir. Kuzu besisinde günlük miktar 2 kğ'a kadar tavsiye edebilirim.
