Sözleşmeli üretim, tarımsal üretimde yeni bir dönem başlattı. Tarım ve Orman Bakanlığı, 15 Eylül 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Sözleşmeli Üretimin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ile bu dönemin kurallarını belirledi. Bu yönetmelik, üretici ve alıcı arasında karşılıklı menfaat esaslarına dayalı olarak yazılı akitlerle yürütülen sözleşmeli üretimin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için uygulanacak usul ve esasları düzenlemektedir.

Sözleşmeli üretimi tarladan sofraya kadar zincirde yer alan tüm aktörler için her yönden çok önemli olduğuna inanıyoruz. Umarım kâğıt üzerinde kalmaz, hayat bulur. Biz hayat bulması, geliştirilmesi, saha çalışmalarında rol modeller oluşturulması için elimizden geleni yapacağız.

Bu yazıda, sözleşmeli üretimin ne olduğu, nasıl yürütüleceği, hangi faydaları sağlayacağı ve hangi sorunları çözeceği konularında bilgi verilmektedir.

Sözleşmeli üretim nedir?

Sözleşmeli üretim, üretici ve alıcı arasında tarımsal ürün veya üretim varlığının miktarı, kalitesi, fiyatı, teslim tarihi ve yeri gibi hususlarda önceden anlaşılarak yazılı olarak yapılan bir sözleşmedir. Sözleşme tarafları, sözleşmenin şartlarına uygun olarak ürünü yetiştirmek, teslim etmek veya almakla yükümlüdürler. Sözleşme tarafları arasında güven ilişkisi oluşturmak için sözleşmenin noter onaylı olması veya Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından kurulan Sözleşmeli Üretim Yönetim Sistemi’ne kaydedilmesi gerekmektedir.

Sözleşmeli üretim nasıl yürütülecek?

Sözleşmeli üretimin yönetimi ve denetimi için Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından Sözleşmeli Üretim Yönetim Sistemi kurulacak ve işletilecektir. Bu sistem sayesinde, sözleşmeli üretime konu olan ürünlerin izlenebilirliği sağlanacak, sözleşme taraflarının hakları korunacak ve sorumlulukları belirlenecektir.

Sistemde, sözleşme taraflarının kimlik bilgileri, sözleşmenin konusu, süresi, fiyatı, miktarı, kalitesi, teslim tarihi ve yeri gibi bilgiler yer alacaktır. Sistem ayrıca, sözleşme taraflarına ait ödeme bilgilerini, sigorta poliçelerini, arabuluculuk anlaşmalarını ve diğer belgeleri de içerecektir. Sistem üzerinden yapılan işlemlerden Tarım ve Orman Bakanlığı haberdar olacak ve gerekli durumlarda müdahale edebilecektir.

Sözleşmeli üretime tabi olan ürünler veya üretim varlıklarına sigorta yaptırılması zorunlu olacaktır. Bu sayede, doğal afetler, hastalıklar, zararlılar veya diğer riskler nedeniyle oluşabilecek zararlar karşılanacaktır. Sigorta primleri ise Tarım Sigortaları Havuzu tarafından belirlenecek ve desteklenecektir.

Sözleşmeli üretime ilişkin hukuki uyuşmazlıklarda ise arabuluculuk yöntemi tercih edilecektir. Arabuluculuk, tarafların kendi iradeleriyle bir anlaşma sağlamalarına yardımcı olan tarafsız bir kişi tarafından yürütülen bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Arabuluculuk sayesinde, uyuşmazlıklar daha hızlı, daha ucuz ve daha gizli bir şekilde çözülebilecektir. Arabuluculuk anlaşması, tarafların imzasıyla birlikte kesin hale gelecek ve icra edilebilecektir.

Sözleşmeli üretimin faydaları nelerdir?

Sözleşmeli üretim, tarımsal üretimde verim ve kalitenin arttırılması, tarımda sürdürülebilirliğin sağlanması, standartlara uygun ürün elde edilmesi, planlı üretim yapılması, yeni üretim teknikleri konusunda bilgi aktarılması ve özendirilmesi gibi pek çok fayda sağlamaktadır. Ayrıca, sözleşmeli üretim, üretici ve alıcı arasındaki güven ilişkisini güçlendirerek, tarımsal pazarlama sorunlarını azaltmakta, üreticinin gelirini arttırmakta ve tüketiciye kaliteli ve güvenli gıda sunmaktadır.

Sözleşmeli üretim, üreticiye şu faydaları sağlamaktadır:

  • Üretici, sözleşme ile belirlenen fiyat ve miktar garantisi sayesinde gelirini önceden planlayabilecek ve piyasa dalgalanmalarından etkilenmeyecektir.
  • Üretici, alıcı tarafından sağlanan ayni veya nakdi avans ile finansman ihtiyacını karşılayabilecek ve borçlanma maliyetlerini azaltabilecektir.
  • Üretici, alıcı tarafından sağlanan tohum, gübre, ilaç, yem gibi girdiler ile üretim maliyetlerini düşürebilecek ve kaliteli ürün yetiştirebilecektir.
  • Üretici, alıcı tarafından verilen teknik destek ve eğitim ile yeni üretim teknikleri öğrenebilecek ve verimliliğini arttırabilecektir.
  • Üretici, sözleşme ile belirlenen teslim tarihi ve yeri sayesinde pazarlama sorunlarıyla uğraşmayacak ve nakliye maliyetlerini azaltabilecektir.
  • Üretici, sigorta yaptırarak risklerini minimize edebilecek ve olası zararlarını karşılayabilecektir.
  • Üretici, arabuluculuk yöntemi ile hukuki uyuşmazlıkları kolayca çözebilecek ve yargılama masraflarından kaçınabilecektir.

Sözleşmeli üretim, alıcıya şu faydaları sağlamaktadır:

  • Alıcı, sözleşme ile belirlenen fiyat ve miktar garantisi sayesinde arzını önceden planlayabilecek ve piyasa dalgalanmalarından etkilenmeyecektir.
  • Alıcı, sözleşme ile belirlenen kalite standartları sayesinde istediği nitelikte ürün alabilecek ve müşteri memnuniyetini arttırabilecektir.
  • Alıcı, sözleşme ile belirlenen teslim tarihi ve yeri sayesinde stok yönetimi yapabilecek ve lojistik maliyetlerini azaltabilecektir.
  • Alıcı, sözleşme ile belirlenen izlenebilirlik sistemi sayesinde ürünün kaynağını takip edebilecek ve gıda güvenliği sağlayabilecektir.
  • Alıcı, sigorta yaptırarak risklerini minimize edebilecek ve olası zararlarını karşılayabilecektir.
  • Alıcı, arabuluculuk yöntemi ile hukuki uyuşmazlıkları kolayca çözebilecek ve yargılama masraflarından kaçınılacaktır.

Sözleşmeli üretim, tüketiciye şu faydaları sağlamaktadır:

  • Tüketici, sözleşme ile belirlenen kalite standartları sayesinde güvenli ve kaliteli gıda tüketebilecek ve sağlığını koruyabilecektir.
  • Tüketici, sözleşme ile belirlenen izlenebilirlik sistemi sayesinde ürünün kaynağını bilmek ve tercih etmek hakkına sahip olacaktır.
  • Tüketici, sözleşme ile belirlenen fiyat ve miktar garantisi sayesinde gıda fiyatlarında istikrar sağlanacağı için bütçesini daha iyi planlayabilecektir.

Sözleşmeli üretim, ülkemize şu faydaları sağlamaktadır:

  • Sözleşmeli üretim, tarımsal üretimde verim ve kalitenin arttırılması, tarımda sürdürülebilirliğin sağlanması, standartlara uygun ürün elde edilmesi gibi hedeflere ulaşılmasına katkı sağlayarak, tarım sektörünün gelişmesine ve rekabet gücünün artmasına yardımcı olacaktır.
  • Sözleşmeli üretim, planlı üretim yapılması sayesinde arz-talep dengesinin sağlanmasına, gıda arz güvenliğinin artmasına ve gıda israfının önlenmesine destek olacaktır.
  • Sözleşmeli üretim, yeni üretim teknikleri konusunda bilgi aktarılması ve özendirilmesi sayesinde tarımsal inovasyonun teşvik edilmesine, tarımın dijitalleşmesine ve modernleşmesine katkı sağlayacaktır.
  • Sözleşmeli üretim, çiftçilerin gelirlerinin arttırılması sayesinde kırsal kalkınmanın desteklenmesine, kırsal göçün azaltılmasına ve sosyal refahın yükseltilmesine yardımcı olacaktır.

Sonuç olarak, sözleşmeli üretim, tarım sektöründe yeni bir dönem başlatmıştır. Tarım ve Orman Bakanlığı olarak, tarım sektörünün gelişmesine katkı sağlayacak bu yönetmelik ile sözleşmeli üretimi desteklemeye devam edeceğiz. Sözleşmeli üretimin hem ülkemizin hem de çiftçilerimizin menfaatine olduğuna inanıyoruz. Bu vesileyle, sözleşmeli üretime katılan tüm üretici ve alıcıları tebrik ediyoruz. Tarım sektöründe başarılar diliyoruz.