Aylara Göre Zeytin Bakım İşleri
Ocak-Şubat Aylarında Yapılması Gereken Bakım işleri
Toplanması tamamlanmış zeytin bahçelerinde toplama işine devam edilir. Bu aylarda, havanın ve toprağın müsait olduğu bir dönemde, toprağın derince sürülmesinin yararı çoktur. Bu sürme işlemi, ilerideki ilkbahar yağmurlarının toprağa daha iyi işlemesini sağlayacağı gibi yabani otlarda toprağa gömülmüş olur. Aynı zamanda topraktaki haşere yumurtaları da imha edilmiş olur.
Derin sürümden sonraki toprak işlemelerinde toprağı sadece diskaro ile işlemek veya kazayağı çekmek yeterli olacaktır.
Gübreleme yapmadan önce arazinin toprak yapısının ve terkibinin bilinmesinin çok büyük yararı vardır.
Bu amaçla zeytin bahçesinin çeşitli yerlerinden usulüne göre alınan toprak numuneleri analiz ettirilmeli ve bu analiz neticesinde önerilen miktar ve çeşitlerinde gübre verilmelidir. Aksi halde bilinçsizce yapılan suni gübreleme ile toprağa ihtiyacı olmayan elementlerin verilmesi neticesinde gereksiz gübreleme yapılmış olacaktır. Bu durum hem zaman kaybı, hem de ekonomik zarar verecektir. Ayrıca gereksiz ve fazladan toprağa verilen bu elementler, diğer bitki besin maddelerinin de zeytin ağacı tarafından kullanımını engellernektedir. Bitki besin maddelerinin tam ve eksiksiz olarak verilmesi için diğer önemli bir tahlil de yaprak tahlilidir. Bu tahlil neticesinde ise zeytin ağacının hangi elemente ihtiyaç duyduğu daha teferruatlı ve sağlıklı tespit edilmiş olur. Gerek toprak analizi gerekse yaprak analizinin mutlak suretle yaptırılması ve bu analizler neticesine göre gübre verilmesi hem ekonomik yönden hem de ağaçların sağlıklı gelişmesi yönünden faydalı ve zaruridir. Karakoşnile karşı kış ilaçlaması yapılabilir.
Mart-Nisan Aylarında Yapılması Gereken Bakım işleri
Mart-Nisan aylarında yapılacak işler; budama, gübreleme, ilaçlama ve toprak işlemedir. Bu işlerin en önemlisi budamadır. Zeytinlerde budama, hasat zamanından itibaren baharda sürgün büyümesine kadar geçen sürede yapılabilir. Ancak erken budama, ağaçların erken uyanmasına neden olacağından önerilmez. Bu durum Marmara Bölgesi gibi kış ve ilkbahar donlarının zeytinlere önemli zararlar verdiği yerlerde daha da önemlidir.
Budamanın, ağaçlarda uyanmanın başlamasından sonra yapılması da uygun değildir. Çünkü bu dönemde ağaçta depolanmış yedek besin maddelerinden bir kısmı sürgün faaliyeti için harcanmıştır. Dolayısıyla geç budamalar çiçek gözü oluşumunu geciktirir ve olumsuz etkiler. Bu nedenlerle en uygun budama zamanı, kışın geç, ilkbaharın erken dönemleri olan Şubat-Mart aylarıdır.
Zeytin kanserinin yaygın olduğu yerlerde, hastalığın yayılmasını azaltmak için budama yazın yapılmalıdır. Kış budamalarında ise budama aletleri sık sık dezenfekte edilmelidir. Ağacın yaşı ve budamadan beklenen amaca göre zeytinlerde yapılacak budamalar; şekil budaması, mahsul budaması ve gençleştirme budaması olman üzere üçe ayrılır. Zeytin ağacı çok ise şekil budaması yapılmalıdır. Diğer meyve ağaçları gibi zeytinlere de değişik şekiller verilebilir. Zeytin ağaçlarında ise en uygun şekil "serbest goble"dir.
Verime yatmış ağaçlarda ise her yıl düzenli olarak mahsul budaması yapılmalıdır. Mahsul Budamsında ilk önce kalın, kuru, odunlaşmış ve bodurdalar kesilmelidir. Budama uç dallardan başlanarak geriye ve içten dışa doğru yapılır. Bu arada hastalıklı dallar ve birbiri üzerine binen dallardan alttaki dallar kesilmelidir. Ürün verimi azalmış, taç kısmı dağılmış ve değişik nedenlerden zarar görmüş ağaçların yeniden şekillenmesi için gençleştinme budaması yapılır. Gençleştirme budaması bir yılda bitirilmez. En az 3-4 yılda bitirilmelidir. Bu aylarda ağaçlarda sünme başlayacağından, ağaçlar azotlu gübrelerden birisi ile gübrelenmelidir. Bu gübreler, amonyum sülfat veya amonyum nitrat olabilir.
Mart-Nisan aylarında havalar ısınmaya başlayınca zeytin güvesi zararlısının yaprak içindeki tahribatı başlar. Bunun için ağaçlara herhangi bir insektisit (böcek öldürücü atılmalıdır. Aynca mantari hastalıklara karşı hazır bakırlı ilaçlarla veya "bordo bulamacı" denilen ilaçla ağaçlar ilaçlanmalıdır. Bahçe içindeki yabancı otlara karşı da mücadele yapılmalı ve orta düzeyde toprak çapalanmalıdır. Yeni bahçe kurulacaksa, zeytin fidanlarının dikimi de Mart ayında yapılmalıdır.
Mayıs-Haziran Aylarında Yapılması Gereken Bakım işleri
Mayıs - Haziran aylarında havalar kurak gitmiş ise, zeytin ağaçlarında çiçeklenme başlamadan önce mutlaka sulama yapılmalıdır. Sulama işlemi dört şekilde uygulanabilir;
1-Tava sulama yöntemi,
2-Karık sulama yöntemi,
3-Yağmurlama sulama yöntemi,
4-Damla sulama yöntemi,
Özellikle su kaynağının diğer sulama yöntemleri için yeterli olmadığı durumda damla sulama yöntemi en iyi neticeyi vermektedir. Etkili yapılan damla sulamadan elde edilecek yararlar şu şekilde sıralanabilir.
Ürün kalitesi ve verimde büyük artış sağlanır.
Yöntemle, bitki kök bölgesinde bitkinin gereksinim duyduğu su sürekli sağlanmış olur.
İş gücünden kolaylıkla yapılır ve gübreden tasarruf sağlanır.
Toprak kaymak tabakası oluşmaz, bu nedenle toprak işlemesi azalmış olur.
Erozyon söz konusu değildir.
Tesviyeye gerek yoktur.
Bahar yağışlanyla veya sulama işlemlerinden sonra bahçelerde görünecek yapancı otlarla mutlaka mücadele edilmelidir. Bu ayların en önemli konusu zeytin güvesi zararlısının çiçek ve meyve nesiine karşı yapılacak ilaçlamalardır. Zeytin çiçekleri tomurcuk halinde iken zeytin güvesinin dişisi tomurcuklara yumurta bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar (kurtlar) tomurcuk içindeki döllenme organlarını yediği için açan çiçek sayısı azalmakta ve sonuçta verim de azalmaktadır.
Dişinin yumurtasını bıraktığı dönemler takip edilerek larvalar görüldüğünde veya yumurtadan çıkacağı zamanda ağaçlar insektisitlerle (böcek öldürücü) ilaçlanmalıdır. Zeytin tomurcukları daneye dönüştüğünde bu sefer zeytin güvesi zararlısı daneler üzerinde zarar yaratmaktadır. Zeytin danesi saçma iriliğine geldiği zaman zeytin güvesinin dişisi dane ile sapın birleştiği noktaya yumurtasını bırakır. Yumurtadan çıkan larva (kurt) danenin çekirdeğinin içine girerek çekirdeğin özünü yemektedir. Çekirdek özünü yedikten sonra tekrar girdiği sap deliği çukurundan çıkar. Bu arada sap ile dane arasındaki irtibatı kopardığı için danenin dökülmesine neden olur. Bunu önlemek için dişinin yumurta koyduğu dönem takip edilerek herhangi bir insektisit ile ağaç ilaçlanmalıdır.
Temmuz-Ağustos Aylarında Yapılması Gereken Bakım İşleri
Temmuz - Ağustos aylarında dane irileşmeye ve yağlanmaya başlayacağından sulama yapılmalıdır. Yabancı otlanma mevcut ise çapalama yapılmalı veya ilaçlama ile otlarla mücadele edilmelidir. Zeytin güvesinin daneye verdiği zarar temmuz ayında devam edeceğinden ilaçlanmanın yapılması gerekir. Ayrıca zeytin karakoşnilinin kabuğunun altından çıkan yavrulara karşı yazlık beyaz yağlafla ve insektisitlerden biri kullanılarak ilaçlama yapılmalıdır.
Sulama bu ayların en önemli sorunudur. Susuzluk sonucu yapraklar solar, daneler buruşur, kırışır sap kuruyunca da dökülmek zorunda kalır. Bu aylarda muhafazası için toprak sürülmeli veya çapalanmalıdır.
Eylül-Ekim Aylarında Yapılması Gereken Bakım İşleri
Bu aylarda yapılacak işler; ilaçlama, şu lama ve toprak işlemesidir. Zeytin zararlılarından biri de zeytin sineğidir. Ozellikle eylül ayında zeytin seneğinin dişisi zeytin danesinin 1 mm içerisine yumurtasını bırakır. Yumurtadan çıkan larva, zeytin danesinde beslenerek danenin bozulmasına neden olur. Bu daneler, her zaman dökülmediği için hasat zamanı toplanıp havuzlanırsa, sonuçta kalitesiz ve çürük zeytin elde edilir ki bu istenmeyen bir durumdur. Bunu önlemek için dişi sineğin yumurta bıraktığı devreler takip edilmeli ve bu dönemde özellikle sistemik etkili insektisitlerden biri ile ilaçlama yapılmalıdır. Ayrıca mantari hastalıklara karşı hazır bakırlı ilaçlardan biri veya bordo bulamacı ile ilaçlanmalıdır. Havaların durumuna göre ağaçlar sulanmalıdır. Yabancı otlara karşı bahçe çapalanmalıdır.
Kasım-Aralık Aylarında Yapılması Gereken Bakım İşleri
Bu aylar zeytinin hasat edildiği dönemdir. Kasım ayından itibaren zeytin olgunlaştığı için hasada başlanır. Ağaçtaki zeytinler aynı anda karanmadığı için hasat her zaman 1 defa yapılamaz. Hasat bazı yıllar Ocak ve Şubat aylarına kadar sürebilir. Eğer hasat erken biterse, toprak mutlaka derin sürülmelidir. Ayrıca gerek görüldüğü taktirde Fosforlu ve Potasyumlu gübrelerle gübreleme yapılmalıdır.
Gübreleme
Gübre Nedir?
Tüm canlıların hayatlarını devam ettirebilmek için enerjiye ihtiyaçları vardır. Bu enerjiyi çeşitli yollardan sağlarlar. Bitkiler de ihtiyaç duydukları enerjiyi topraktan sağlarlar. Bitkiler saçak ve lateral (yan kök) kökleri vasıtası ile toprakta serbest olarak bulunan Oksijen, Hidrojen, Azot, Potasyum, Fosfor, Su atomiarını emer. Bu atomlar temel besin elementleridir. Bu elementlerin toprakta eksiklikleri veya fazlalıkları bitkilerde; kök hastalıkları, büyüme geriliği, bodurlaşma, çalışma ve verim düşüklüklerine sebep olurlar.
Bu temel bitki besin maddelerinin yanında (iz element) bitki maddelerine de bitki ihtiyaç duyar. magnezyum (mg). çinko (zn), kükürt (s). bor (b), molibden (mo) gibi iz elementlerdir. Bunlar bitkinin kök, gövde, yaprak gelişimi ile birlikte, meyve tutumu ve kalitesi üzerine etki eder. Bitkiler ihtiyaç duydukları besin maddelerini çeşitli yollarla belli ederler. (Büyüme geriliği, geç çiçek açımı, meyve kalitesinin ve şeklinin bozukluğu, sararmış yaprak dökümü vb.)
Neden Gübreleme Yapıyoruz?
Bitkiler ihtiyaç duydukları tüm besin maddelerini çeşitli yollarla topraktan alırlar. Fakat bazı sebeplerden dolayı (toprağın ağır iş yapısı), toprakta fazla kloroz oluşumu (aşırı sulanma). mikroorganizma faaliyetlerinin bozulması (aşırı ve fazla derin sürümler vb) bu besin maddelerini bünyelerine almazlar,
Çinko, mangan, bor, demir vb. iz element olarak geçer, bu gübrelerin eksikliklerinde ağaçlarda çiçeklenme sorunu, döllenme problemi, kararma problemi ve geriye doğru ölüm (çalılaşma) gözükebilir. işte bitkinin gelişimini devam ettirebilmek için ihtiyaç duydukları besin maddelerinin dışarıdan verilmesi işlemine gübreleme diyoruz.
Azot (N+²) : Kök gelişimi, çiçeklenme ve meyve oluşlumu üzerine etkili
Fosfor (P+) : Yaprak gelişimi, gövde gelişimi, dallanma ve çiçeklenme üzerine etkili
Potasyum (K+) : çoğu reaksiyonlarda katalizör görevi üstlenir, meyvenin gelişimi kalitesi üzerine etkili
Gübrelemede Dikkat Edilecek Hususlar
Toprak ve yaprak analizleri yapılmamış ise azot, fosfor, potasyum içeren kompoze gübreler Şubat-Mart aylarında toprağa atılmalıdır, Gübreleme yaptıktan sonra, hemen gübrelerin örtülmesi gerekir.
Yalnız fosforlu veya potasyumlu gübreler atılacaksa, ağacın taç izi düşümü boyunca ortalama 20cm derinliğinde çukurlar açılarak bu gübreler verilip üzeri örtülmelidir. Çünkü bu gübreler geç eridiğinden kök bölgesine daha yakın atılmalıdır, Ağacın yaşı ve büyüklüğüne göre verilecek gübre miktarları da değişmektedir. Analiz yaptırılmamış ise ağaç başına ortalama olarak kompoze gübreler 3-4 kg., fosforlu gübreler 2-3 kg" potasyumlu gübreler ise 1-2 kg. olarak verilebilir. Ayrıca 2-3 yılda bir ağaç başına 50-60 kg, yanmış ahır gübresi atılmalı ve hemen sürüm yapılarak toprakla kapatılmalıdır. Kireci az olan topraklara amonyum nitrat gübresi yerine Kalsiyumlu (Ca) gübreleri vermek daha yararlıdır. Zeytin ağacı en çabuk azotlu gübrelerden, ikinci sırada potasyumlu gübrelerden, en geç ve uzun sürede fosforlu gübrelerden yararlanır.
Gübreleme Zamanları
Kompoze gübreler, iklim şartlarına göre Ocak ayının sonundan Mart ayının ortalarına kadar, diğer gübreler ise Nisan ayının ortalarından Mayıs başına kadar verilebilir.
Zeytin Ağaçlarında Kullanılan Gübre Çeşitleri
1- Organik Gübreler
2- Kimyasal Gübreler
2. Kimyasal Gübreler
a. Azotlu gübreler
b. Fosforlu gübreler
c. Potasyumlu gübreler
d. Kompoze gübreler
A- Azotlu Gübreler
a. Amonyum sülfat (%21)
b. Amonyum nitrat (%26)
c. Üre (%46)
B- Fosforlu Gübreler
a. Süper fosfat (% 18)
b. Triple fosfat (%45)
C- Potasyumlu Gübreler
a. Potasyum klorür (%60)
b. Potasyum sülfat (%50)
c. Potasyum nitrat (%44)
D- Kompoze Gübreler
a. 15.15.15
b. 17,17,17
c. 20,20.20
d. 20.20.0
e. 15.15.0
f. DAP. (18.46)
TAVUK GÜBRESİ
Kimyasal gübrelerin son zamanlarda maliyetinin artması ve kullanılan gübre oranlarının çoğalması sonucunda üreticiler yeni arayışlar içine girmiştir. Ülkemiz genelinde, kanatlı hayvan yetiştiriciliğinin çok olması ve bunların atıklarını değerlendirme problemleri sonucunda ortaya çıkan bir olgudur,
Kanatlı hayvanlar, etlik ve yumurtalık olarak iki şekilde yetiştirilir. Çiftçilerimiz deneme yanılma yoluyla bu atıkları tarlalarında kullanmaya başlamıştır, Bunun sonucunda, tavuk gübrelerinin de diğer büyük baş hayvan gübrelerinin üretimde ve kalitede etkileri olduğu görülmüştür. Bu da yeni bir sektörün doğmasına yol açmıştır. Fakat tavuk gübresi, içerdiği asit oranı bakımından pH 3-5 olduğu ölçülmüştür. Hiç işleme tabi tutulmayan yüksek asitli bu gübreler, ilk kullanımlarında verim üzerine olumlu etki yapmıştır. Fakat, kullanım arttıkça yüksek astililiği nedeniyle toprak bünyesinde ve ağaç kök yapısında geriye dönüşü imkansız zararlar verdiği görülmüştür.
Şuan da eğer tavuk gü besi kullanacaksak, pH'ının 5.5-6.5 olması gerekir. Bunu sağlayabilmek için, bu gübreleri uzun süre bekletmeli, içlerine belirli oranlarda kireç katarak yakmalıyız. Hiç işleme tabi tutmadan direkt kullanırsak, toprak yapısını direkt olarak bozmakta, pH', kontrolsüz olarak yükseltmektedir. Verim ve kalite, ağaç üzerine olumsuz etkileri olmaktadır. Toprak tahlili yaptırdığımız zaman pH 7.2 ve yukarısındaki topraklarda kullanıldığında verim ve kalite üzerine olumlu etkileri olduğu görülmüştür. Toprak tahlili yaptırdığımız zaman pH 5-7 arasında ise verim ve kaliteyi olumsuz yönde etkilemekte, ağaçlarda kurumalar, aşırı meyve dökümü vb. göstermektedir. Eğer tavuk gübresi kullanacaksak, uzmanların tavsiyesi ve toprak tahlilleri sonucuna göre kullanmalıyız ki, telafisi mümkün olmayan sorunlara neden olmasın.
Gübreleme Yöntemleri
Serpme Metodu ile Gübreleme
Bu gübreleme şeklinde gübreler ağacın taç izi düşümüne serpilir ve toprak ile hafifçe kanştırılır. Bu metot daha çok azotlu gübrelerin kullanılmasında uygulanır. Toprak yüzeyine serpilen azotlu gübrelerin toprak altına karıştırılması gerekir. Toprak yüzeyinde uzun süre kalan azotlu gübrelerin etkisi önemli ölçüde azalır.
Halka Şeklinde Hendek Metodu ile Gübreleme
Bu gübreleme şeklinde gübreler ağacın taç iz düşümü çevresinde 20-25 erinlik ve 40 cm genişlikte açılan hendeklere eşit olarak verilir ve üzeri toprakla kapatılır. Bu tür gübreleme metodu, toprakta hareketi çok az olan fosfor ve potas içerikli gübreler için uygulanmaktadır. Bu şekilde gübreler kök bölgesinin yakınına verilmiş olur.
Tek Sıra Çukur Metodu ile Gübreleme
Gübrelemede işçilik giderini azaltmak amacıyla kullanılan bir metottur. Bu gübreleme şeklinde gübreler, ağaç taç izdüşümü çevresine 20-25cm derinlik ve 40cm genişliğinde belli aralıklar ile açılan çukurlara eşit miktarlarda verilerek üzeri toprak ile kapatılır. Uzun kenarları gövdeye paralel olan bu çukurlara, fosforlu ve potasyumlu gübreler verilerek üzeri toprak ile kapatılır. Azotlu gübreler ise toprak yüzeyine dağıtılarak toprak ile karıştırılır.
Çift Sıra Çukur Metodu ile Gübreleme
Bu metodun maliyeti, tek sıra çukur metoduna oranla daha fazlasına oranla daha fazla olmasına karşın, zeytin ağaçlarının kök sistemine en uygun metottur. Çünkü birinci sıra çukurlar, zeytinin birinci kök bölgesi, ikinci sıra çukur/arda ikinci kök bölgesinin hizasında açılırsa toprağa verilen gübrelerden daha fazla yararlanılır. Ağaç taç izdüşümünde açılan bu çukurlara fosforlu ve potasyumlu gübreler ise çukurlar arasındaki yüzeye dağıtılır ve toprak ile karıştırılır.
Sıra Arası Hendek Metodu ile Gübreleme
Özellikle alçak taçlı zeytin ağaçlarının gübrelenmesinde kullanılan bir metottur. Bu gübreleme şeklinde ağaçlar arasına 2-3m uzunluk, 40cm genişlik ve 20.30cm derinlikte açılan hendeklere fosforlu ve potasyumlu gübreler verilir ve toprak ile kapatılır.
Sulama
Ağaçlar ihtiyacı olan suyun büyük bir kısminı yağmurla karşılar, Kullandığı suyun, solunum ve terleme sonucunda büyük bir bölümünü kaybeden zeytin ağaçlannın, iklim özelliklerine göre yıllık su ihtiyacı 1-3 ton arasındadır. Zeytin ağaçlarında, Mayıs, Temmuz ve Eylül aylarında sulama yapılmalıdır, Mayıs-Hazirarı aylarırıda havalar kurak gitmiş se çiçeklenme başlamadan önce mutlaka ağaçlar sulanmalıdır, Temmuz-Ağustos aylarında, dane irileşmeye ve yağlanmaya başlayacağından, ağaçlar suya ihtiyaç duyar. Bu aylarda da sulama gereklidir, Eylül ayının erken sonbahar donlarının görüldüğü evre olması sebebiyle bu ayda yapılan sulamalara dikkat edilmedir. Sulama yapılacaksa ay ortalarına kadar yapılmalıdır. Sulama işlemi 4 şekilde uygulanabilir;
1. Tava sulama yöntemi
2. Karık sulama yöntemi
3. Yağmurla sulama yöntemi
4. Damla sulama yöntemi
Özellikle su kaynaklarının diğer sulama yöntemleri için yetersiz olduğu durumlarda damla sulama yöntemi tercih edilmelidir. Ayrıca sulama işlemi sonucunda bahçelerde oluşacak yabancı otlarla da mücadele edilmelidir. Sulamada dikkat edilecek bir diğer önemli husus da; sulamanın öğlen vakti yapılmaması ve arazinin parçalı sulanmasıdır.
Sulama zamanının tayini;
Araziden 5-1 Ocm derinlikte toprak parçası alınarak avuçta sıkılır. Avuç açı 1 hafta 15 gün sulama geciktirilir.
Toprağın su ihtiyacı tayini, 100 gr toprak numunesi alınır, içine iyice çamurlaşana kadar su ilave edilir, sonra bu toprak numunesi tartılır. Tartılan bu numune 250-300 C fırında 15 dakika bekletilir. Fırından çıkarılan numune tekrar tartılır. Aradaki fark toprağın yıllık su tutma kapasitesidir. Fark 1 ile 10 gr arasında değişiyorsa su tutma kapasitesi çok az ve sulamaya ihtiyacı vardır. 10 ile 20 arasında ise orta seviyede toprak belli zamanlarda sulanmaya ihtiyacı vardır. 20-30 gr arasında ise ideale yakın toprak tipidir, Senede 1 veya 2 kez sulanmalıdır, 30 ve yukarı ise ağır killi topraktır, bu toprak pek fazla sulanmaya gelmez, Çünkü toprak bünyesi fazla suyu kaldıramayacağından dolayı ağaçlarda kök çürümeleri (ak çürüklük), köklerde mantarlaşma ve ağaç ölümlerine sebep olabilir.
Kaynak: MARMARABİRLİK
