Vücut yapısı ince ve uzun, rengi işçi ve erkek arılara oranla daha açık, parlak ve canlıdır. Vücut uzunluğuna göre kanatları kısa olduğundan uçma yeteneği azdır. Ana arılar yaşamları boyunca sadece çiftleşme ve koloninin oğul vermesi sırasında uçarlar. Ana arılarda polen sepeti, bal mumu salgı ve koku salgı bezleri gelişmemiştir.
Kolonide yumurtlayan bir ana arı varsa işler yolunda demektir. Bu durumda işçi arılar kovandaki tüm işleri titizlikle yürütürler. İşçi arılar ana arının varlığını, ana arıların çene altı salgı bezinden salgıladıkları feromonların varlığı ile anlarlar. Genç ana arılar yüksek konsantrasyonda feromon salgılarlar ve daha çok ilgi görürler.
Ana arının salgıladığı feromonlar, çevresinde bulunan işçi arılar tarafından duyarga teması ve besin alışverişi ile koloniye dağılmaktadır. Ana arı feromonlarının koloni üzerindeki etkisi şu şekildedir:
A) İşçi arıların yumurtalıklarının gelişmesini önlemektedir.
B) Ana arı yüksüklerinin yapılmasını, koloninin yeni bir ana arı yetiştirmesini engellemektedir.
C) Çiftleşme uçuşu sırasında erkek arıları cezbeder.
D) Koloninin oğul vermesi durumunda işçi arıların ana arı etrafında toplanmasını sağlamaktadır.
E) Koloni içi ve dışında işlerin sağlıklı yürütülmesinde etkilidir.
Kolonide ana arının yaşlanmasından dolayı feromon dengesizliğinden yada ana arının kaybı halinde kovanda tüm işler aksar. Bu durumda ana arının yokluğunu anlayan işçi arılar petek gözlerinde bulunan 0-3 günlük yumurta veya genç larvalardan yeni ana arı yetiştirmeye başlarlar. Eğer kovanda uygun yumurta veya larva yoksa bazı işçi arılar yumurtalıklarını geliştirerek dölsüz yumurta üretirler. Dölsüz yumurtalardan erkek arı oluşur. Bu tip kolonilere yalancı analı koloni denir.
Ana arılar 3-5 yıl yaşabilmelerine karşın en verimli oldukları dönem ilk 2 yıldır. Ana arı yaşlanınca koloni içindeki yaşamını sürdürebilmek amacıyla dölsüz yumurta sayısını artırmakta, buna karşın spermleri tasarruflu kullanmakta ve sonuçta kovanda erkek arı sayısı yükselmektedir. Bu nedenle teknik arıcılıkta kovandaki ana arının 2 yılda bir değişimi zorunlu olmaktadır.
Teknik arıcılıkta iki yılda bir, ana arılar değiştirilmelidir.
