Toprak Analiz Laboratuvarları Dernek Başkanı Ramazan Baykuş, gübre desteği ödemelerinde toprak analizi yaptırma zorunluluğu getirilmesinin çiftçiler üzerinde herhangi bir farkındalık yaratıp yaratmadığının tespiti amacıyla Ankara'nın Polatlı ilçesinde çiftçiler üzerinde örnek bir çalışma yapıldığını hatırlatarak, "Araştırma çerçevesinde Polatlı ilçesinin 2017, 2018 ve 2019 Yıllarına ait 30.000 adet toprak örneğinin analiz sonuçları ve 5 yıllık gübre tüketim istatistikleri değerlendirilmiştir. Polatlı ilçesi topraklarının genel olarak tınlı (orta bünyeli) ve tamamına yakın bir kısmının hafif alkali karakterli Olduğu tespit edilmiştir. Toprakların % 99’luk bir kısmında tuzluluk problemi olmadığı belirlenmiş olup, % 0,9’unun az, % 15,7’sinin orta, % 36,4’ünün fazla ve % 47,0’sinin çok fazla kireç içerdiği saptanmıştır. 

ÇİFTÇİNİN GÜBRE KULLANIM ALIŞKANLIĞI DEĞİŞTİ 

Toprakların oldukça büyük bir kısmı organik madde bakımından fakir olup, % 92,8’inin az ve çok az seviyesinde organik madde ihtiva ettiği tespit edilmiştir. Bununla beraber, araştırma neticesinde bölge çiftçilerinin toprak analizi yaptırmayı benimsedikleri, analiz yaptıran çiftçilerin, analiz sonuçlarına göre yapılan tavsiyeleri uyguladıkları ve bunun sonucunda gübre kullanım alışkanlıklarını değiştirdikleri görülmüştür. Buna göre çiftçilerin azotlu gübre kullanım alışkanlığının, Amonyum sülfata doğru kaydığı ve bölge topraklarına uygun olmamasına rağmen azotlu gübreler içinde en çok tercih edilen kalsiyum amonyum nitrat gübresinin kullanımının azaldığı tespit edilmiştir.  Bu sebepten dolayı Tarım ve Orman Bakanlığının çiftçilerimizi toprak analizi yaptırmak için teşvik amaçlı tekrar toprak analiz desteğini verilmesi ve zorunlu hale getirilmesi gerekmektedir" dedi. 

Toprak Analiz Laboratuvarları Dernek Başkanı Ramazan Baykuş, toprak analizinin tarıma olan katkıları hakkında da şunları kaydetti:

TOPRAK ANALİZİNİN AMACI

Tarımsal üretimin temel faktörü topraktır. Toprağın verimlilik durumu uygun düzeyde olduğu sürece, birim alandan alınacak ürünün miktarı ve kalitesi de yüksek olacaktır. Bu nedenle, toprakların verimlilik düzeylerinin yükseltilmesi ve korunması son derece önemlidir. Çeşitli yollarla topraktan eksilen bitki besin maddelerinin toprağa geri kazandırılması zorunludur.

Besin maddelerinin topraktan bitkiler tarafından sürekli olarak sömürülmesi, bilinçsiz gübre kullanılması ve erozyon sonucu, tarım yapılan topraklar günden güne verimsizleşmektedir. Toprak verimliliğinin sürdürülmesinde uygun, dengeli ve ekonomik gübre kullanımı büyük önem taşımaktadır.

Gereğinden fazla yapılan gübreleme; toprak, çevre, yer üstü ve yer altı sularının kirlenmesine neden olduğu gibi bitkilerde de istenmeyen birikimlere yol açabilmektedir. Bu nedenle, toprak analizleri ile tarım yapılan toprakların verimlilik durumları belirlenerek, tarım topraklarına verilecek gübre çeşit ve miktarları saptanmalıdır.

Topraktan eksilen veya toprakta bitki gelişimi için yeterli düzeyde bulunmayan bitki besin maddeleri ancak toprak analizleri sonucu belirlenebilmektedir. Bitkilerin besin maddeleri içeriklerini iyi bir şekilde yansıtması nedeniyle son 40-45 yıl içerisinde bitki analizlerine verilen önem artmış ve gübreleme programlarının hazırlanmasında en çok kullanılan yöntemlerden birisi olmuştur. Nitekim ülkemizde ve dünyada yapılan pek çok çalışmada, toprak ve bitki analizlerinin birbirlerini tamamlar nitelikte olduğu ifade edilerek, birçok bitkinin beslenme sorunlarının belirlenmesinde yaygın şekilde kullanılmaktadır.

HANGİ ÜRÜNE NE KADAR GÜBRENİN NE ZAMAN KULLANILACAĞI ORTAYA KONULUR  

Toprak analizi yapılarak, hangi ürüne hangi gübrenin, ne kadar ve ne zaman kullanılacağının bilinmesi ve çiftçilerimizin de bu bilgiler şığında uygulama yapması, çevre ve gıda kalitesi ile güvenliği açısından sürdürülebilir bir nitelik taşımaktadır. Toprak, hava ve su gibi canlıların hayatını devam ettirebilmesi için ihtiyaç duyulan faktörlerden bir tanesidir. 

BİRİM ALANDAN ALINAN VERİMLE YAKINDAN İLGİLİ 

Dünya nüfusunun sürekli olarak artmasıyla besin ihtiyacı da artmakta, buna karşılık mevcut olan tarım yapılabilir toprak miktarı, her geçen gün (erozyon, betonlaşma v.b.) azalmaktadır. Bu sebeplerden dolayı tarımın sürdürülebilir olması ve birim alandan alınan verim ve kalitenin maksimum olmasının sağlanması gerekmektedir. Birim alandan daha fazla ve kaliteli ürün alabilmek için, öncelikle bitkilerin gübrelenmesi gerekmektedir. Gübrelerin kullanımı hem ekonomik hem de çevre açısından sorunlar yaratabilmektedir.

Bu amaçla gübrelemenin dengeli ve sürdürülebilir olabilmesi, gübre kullanım ve uygulama teknikleri iyileştirilerek ya da bitki besin elementlerinin etkinlikleri artırılarak gerçekleştirilebilir. Tarımda esas amaç, kültür arazilerinden mümkün olan en yüksek verimi ve kaliteli ürünü elde etmektir. Bu amaca ulaşmak ise her şeyden önce toprakların verimliliklerini arttıracak bir dizi kültürel tedbirlerin alınması ile mümkündür. Bitkiler, büyüme ve gelişmeleri için ihtiyaç duydukları besin maddelerinin büyük çoğunluğunu topraktan karşılarlar.

DOĞRU GÜBRELEMENİN ÖNEMİ 

Dolayısıyla topraktaki bitkiye yarayışlı besin maddesi miktarının bilinmesi, doğru bir gübreleme yapılabilmesi için şarttır. Toprak analizinin amacı, toprak yapısı ile içeriğinde bulunan bitkilere yarayışlı besin maddesi miktarlarını belirlemek ve o toprakta yetiştirilecek bitkilerin ihtiyaç duyduğu besin maddelerinin eksik olan kısmını gübrelemeyle tamamlamaktır. 

Toprak analizi sonucunda hangi gübrelerin ne zaman, ne şekilde ve ne miktarda verileceği belirlenmektedir. Toprak analizi, yıllardır tarım işletmeciliği alanında kabul gören bir uygulama olmuştur. Tarım uygulamaları, toprak türleri, gübre kullanımı, toprak örneklerinden elde edilen bilgiler, toprak analizlerine dayalı yorumlar ve verimlilik önerileri, tarımsal üretimin artan verimliliğine katkı sağlamaktadır. 

Toprak analizi yaptırmadan yapılan gübreleme sonucunda;

İhtiyaçtan az gübre kullanılabilir. Bu durumda bitki iyi beslenemez, elde edilecek ürünün ekonomik değeri düşük olur.

Gereğinden fazla gübre kullanılabilir. Girdi maliyeti arttığı gibi, fazla gübre toprağa ve ürüne olumsuz etki yaratabilir.

Yanlış türde gübre kullanılabilir. Bunun sonucundan ürün azalabilir, yatabilir veya kuruyabilir.

Yanlış zamanda ve yanlış şekilde gübre kullanılabilir. 

Gübreden beklenen yarar sağlanamayabilir.

Dengeli gübreleme, kaliteli ve bol ürün alma bilinçli tarımın olmazsa olmazıdır. 

Dengeli gübreleme ve sağlıklı bitki yetiştirme için, hem bitkinin hem de o bitkinin yetiştirildiği toprağın analiz edilmesi gerekir.

TOPRAK ÖRNEĞİ NASIL ALINIR?

Toprağın fiziksel ve kimyasal karakteristikleri, doğal faktörlerin ve işletmelerin üretim desenine nedeniyle, arazinin bir bölgesinin diğer bir bölgesine göre farlılık gösterebilmektedir. Değişik arazilere ait topraklarda da farklı toprak yapısına ve besin maddesi içeriğine sahip olabilmektedir. 

Örnek alınmadan önce, alınacak sahanın toprak ve arazi karakteristikleri tespit edilmelidir. Toprak numuneleri, alındığı alanın özelliklerini tam olarak yansıtmalıdır. Bu nedenle arazinin şekline uygun olarak ve zikzaklar çizecek şekilde dolaşılmalı ve değişik yerlerden örnekler alınmalıdır.

Zikzaklar çizerek 8-10 yerden toprak örnekleri alınır ve alınan topraklar bir çuval üzerine dökülür. Toprak içindeki taş, saman ve bunun gibi yabancı maddeler ayıklandıktan sonra toprak iyice harmanlanır. Harmanlandıktan sonra içinden yaklaşık 1 kg’lık bir kısmı alınır ve bir bez torbaya etiket bilgileri ile birlikte konulur. 

Hazırlanmış ve torbalanmış olan toprak örneğinin kime ait olduğunu hangi tarladan alındığı belirlemek için etiketleme yapılır. Toprak örnekleri eğer naylon torbalara konulmuşsa naylonlar birkaç yerinden kalemle delinir, böylece topraktan çıkacak nemin bu deliklerden uçması sağlanır.

Aynı zamanda içine koyduğumuz kağıt etiketin nem dolayısıyla parçalanması engellenmiş olur. 

Alınan toprak örnekleri uygun bir yerde, oda sıcaklığında, toz almayacak bir şekilde temiz naylon veya dosya kağıtları üzerinde serilerek kurutulur.

Toprak örneği alınırken V harfi şeklinde bir çukur kazılır. Sonra çukurun düzgün yüzeyinden 3-4 cm kalınlığında 15-20 cm boyunda bir toprak dilimi alınır. 

Toprak örneği alımında dikkat edilmesi gereken hususların başında, toprak örneğinin yeterli derinlikten alınması ve el ile alınmaması gelmektedir. Alınan toprak örneklerinin yeteri kadar olması analizin yeterliliği ve güvenilirliği açısından önemlidir. 

Bütün bu hususlar çerçevesinde toprak analizinin amacına uygun hizmet edebilmesi için, toprak analizi yaptırmanın yanı sıra analiz güvenilirliği açısından topraktan numunenin doğru alınması çok önemlidir."