TÜSEDAD’ın Kasım ayı için açıkladığı güncel maliyet çalışmasına göre 1 litre sıcak çiğ sütün üretim maliyeti 23,77 TL’ye yükseldi. Buna karşın Ulusal Süt Konseyi tarafından belirlenen ve piyasada referans alınan çiğ süt fiyatı 19,60 TL seviyesinde bulunuyor.
Bu tablo, çiğ süt üretiminde maliyet–fiyat dengesinin üretici aleyhine belirgin şekilde bozulduğunu ortaya koyuyor.
Litre başına zarar netleşti
Kasım ayı itibarıyla ortaya çıkan tablo şöyle:
1 litre çiğ süt üretim maliyeti: 23,77 TL
Referans çiğ süt fiyatı: 19,60 TL
Litre başına zarar: 4,17 TL
Yani üretici, sattığı her 1 litre süt için ortalama 4 lira 17 kuruş zarar ediyor.
Aylık zarar boyutu çarpıcı
TÜSEDAD’ın baz aldığı işletme modeli üzerinden hesaplandığında:
İşletme büyüklüğü: 100 baş sağmal
Günlük ortalama verim: 30 litre/inek
Günlük toplam üretim: 3.000 litre
Aylık üretim: yaklaşık 90.000 litre
Bu durumda üreticinin aylık zararı: 90.000 litre × 4,17 TL = yaklaşık 375.300 TL. Bu rakam, destekler dikkate alınmış maliyet hesabına rağmen oluşan zararı ifade ediyor.
Destekler dahi açığı kapatmıyor
TÜSEDAD’ın maliyet hesabında, çiğ süt primi ve buzağı desteği gelir kalemi olarak dahil edilmiş olmasına rağmen, üretici maliyetin altında bir fiyatla üretim yapmak zorunda kalıyor. Bu durum, destek mekanizmalarının maliyet artış hızına yetişemediğini açık biçimde gösteriyor.
Üretici ne kazanıyor? Açık cevap: Zarar ediyor
Mevcut tabloda üretici, süt üretiminden kâr etmiyor, litre başına 4 TL’nin üzerinde zarar ediyor. Kesim ve yan gelirlerle ayakta kalmaya çalışıyor. Sektör yetkililerine göre çiğ süt referans fiyatının maliyetin bu kadar altında kalması, üreticiyi sistem dışına iten en kritik eşiklerden biri.
Sonuç: Bu fiyat sürdürülebilir değil
Kasım ayı maliyet verileri, çiğ süt fiyat politikasının acil olarak yeniden ele alınması gerektiğini gösteriyor. Referans fiyatın, en az maliyet seviyesinde, tercihen maliyet + makul üretici karı esas alınarak güncellenmemesi halinde süt üretiminde daralma, inek kesimlerinde hızlanma, et ve süt piyasasında yeni fiyat dalgalanmaları kaçınılmaz hale gelebilir.