Tarım ve Orman Bakanlığı, ehliyet ve liyakat tartışmalarını yeniden gündeme taşıyacak bir skandala imza attı. Bakanlık, üretimi ve ekimi bulunmayan pamuk çeşitlerini Söke Pamuğu adı altında mahreç işaretiyle tescil ettirdi. Bu da yetmedi, söz konusu tescil Avrupa Birliği’nden (AB) de onay aldı.
Türkiye’de coğrafi işaret başvuruları, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu çerçevesinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından yürütülüyor. Kurum, başvuru aşamasında teknik bilgilerin doğruluğu için üniversiteler veya ilgili kamu kurumlarından inceleme talep ediyor. Ancak Söke Pamuğu sürecinde bu mekanizmanın işletilmediği ortaya çıktı.
AB’den tescil aldı
Söke Pamuğu, 08 Haziran 2023’te 1381 tescil numarası ile mahreç işareti olarak kayıtlara geçti. Ardından 10 Eylül 2024’te PGI-TR-03016 numarasıyla AB tarafından tescillenen 27. coğrafi işaret oldu. Böylece AB tarafından tescil edilen ilk pamuk ürünü olarak duyuruldu.
Tescil belgelerinde Söke Pamuğu; “Söke yöresinde yetiştirilen ham pamuk elyafıdır. Gloria, Claudia, Carmen, Deltapine, Julia, Lydia, Beyaz Altın, DP396, Famosa ve Nazilli 84 çeşitlerinden elde edilir” ifadeleriyle tanımlandı.
Üretimde olmayan çeşitler listelendi
Ancak tescilde adı geçen çeşitlerin önemli bir kısmının yıllardır Türkiye’de ekilmediği ortaya çıktı.
Gloria ve Claudia 2010’da, Carmen 2001’de, Julia 2008’de, Lydia 2012’de, DP396 2009’da, Famosa 2011’de, Nazilli 84 ise 1984’te tescillenmişti.
Söke Pamuğu tanımında geçen Beyaz Altın ve Deltapine ise pamuk çeşidi değil, şirket adı.
Başvuruda yer alan çeşitlerden bazıları ise sahipleri tarafından yıllar önce üretimden kaldırıldı. Sertifikalı tohumu dahi bulunmuyor.
Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Müdürlüğü’nün 2025 yılı itibarıyla yayımladığı resmi listede sadece DP396, Gloria ve Lydia çeşitleri yer alıyor.
Büyük bir skandala imza
Bakanlığın kontrolsüz biçimde onayladığı bu coğrafi işaret, hem üretimi bulunmayan pamuk çeşitlerini kapsaması hem de AB’den tescil almasıyla “tarımda ehliyet ve liyakat eksikliğinin yeni bir göstergesi” olarak değerlendiriliyor.