****İçeriden öğrenenlerin işlemleri (insider trading), şirket içinden henüz kamuya açıklanmamış önemli bir bilgiyi (içsel bilgi) kullanarak hisse senedi alıp satma suçudur. Mecazen “içeriden hırsızlık” gibi görünse de asıl sistematik bir piyasa verimsizliğidir.
***Birileri şirketin “İran’daki Razi Petrokimya tesisi satılmayacak” haberini önceden öğrenip borsada short pozisyon açıyor. Milyonlar kazanıyor.
***Haber açıklanınca hisse çöküyor, küçük yatırımcı batıyor. Buna SPK terimiyle “içeriden öğrenenlerin işlemleri” diyoruz. Bu yıl bugüne kadar benzer şüpheli işlemler tespit edildi. Ancak cezalandırma oranları düşük kaldı. Örneğin, manipülasyon operasyonlarında sadece sınırlı sayıda işlemciye ulaşılabildi.
****GUBRF, 28 Kasım sabahı Viop taban yaptı. Hisse %6,8 düştü. Saat 11:06’da KAP’a “Razi hisseleri satılmaktan vazgeçildi” haberi düştü. Hisse bir anda %12 daha çakıldı. Yani 235 TL’den 206 TL’ye düştü. Yani birileri bu kararı 24-48 saat önceden biliyordu ve sattı. İyi bir kazanç elde etti. Küçük yatırımcı kaybetti.
****Burada tarımı ilgilendiren bir konu var. Çiftçi de kaybetti. Gübreye 2026 yılında %35-45 arasında zam gelmesi bekleniyor.
Tarım kredi hariç üre 26.000-27.000 TL bandında satılıyor.
Şu an Tarım ve Kredi hariç üre tonu 26.200 TL bandında satılıyor. Razi satışı iptali sonrası 2026 Yılı Mart ve Nisan aylarında 32.000–36.000 TL bandı tahmin ediliyor. Dekar başına maliyet 900 TL’den 1.350–1.450 TL’ye çıkacak.
****Tarım ve Orman Bakanlığı gübre ve mazot desteğini hesaplarken bu durumlarını göz önüne aldı mı? Birkaç firma yine iyi para kazanırken çiftçi her zaman olduğu gibi açıkta kalacak.
****Girdi maliyetleri yükseldiğinde ürün fiyatları aynı oranda yükselmiyor. Çiftçi o zaman daha az girdi yani daha az gübre kullanmaya başlayacak. Daha az gübre kullanan çiftçinin örneğin buğday üretiminde verimi düşecek. Köyden az kalan gençlerde şehirlere göç edecek. Gıda enflasyonu da yükselecek. Dünyada en yüksek gıda enflasyonu olan ülkeler liginde kalmaya devam edeceğiz.
****Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı ne diyordu? Çiftçi sayımız arttı. Ekili alanımız arttı. Net ihracatçıyız. Bu doğru mu?
**Çiftçi sayısı artıyor doğru. Üretim yapan aktif çiftçi sayımız azalıyor. Bu önemlidir.
**Ekili alan arttı bu doğru. Dekara aldığımız verim artmıyor. Bu önemlidir. Gübre zammıyla 2026 yılında düşüş bekleniyor.
**Net ihracatçıyız doğru. 2024 yılında 32,3 milyar dolar ihracat ama 26-27 milyar dolar ithalat ve aradaki gerçek fark 5-6 milyar dolar. Bu söylenmiyor.
**Ne ihracatı yapıyoruz? Fındık, kayısı, incir gibi geleneksel ve emek yoğun ürünler…
**Ne ithalat yapıyoruz? Strateji ürünler. Buğday, mısır, soya, ayçiçeği, pamuk, kırmızı et ve canlı hayvan ithal ediyoruz. Yani stratejik ürünlerde yüksek ithalat devam ediyor. 2025 yılında bugüne kadar yaklaşık 11 milyon ton buğday ithal edilirken, et ve canlı hayvana yaklaşık 1,5 milyar dolar ödedik. Ödemeye de devam ediyoruz. Stratejik bağımlılık yüksek oranda devam ediyor.. Bunlarda söylenmiyor…
***Atıl olan gübre fabrikaları acilen çalıştırılmalıdır.
***İthal gübrede gümrük vergisi ve KDV sıfırlanmalıdır.
***Tarım Kredi hasatta ödeme sistemine geçmelidir.
***Tarım ve Orman Bakanlığı 2026 yılında çiftçinin alabileceği desteklemenin %60-75 ini avans şeklinde vermelidir.
***İçeriden öğrenenlerin işlemlerinde mal varlığına el koyma cezası gerçekten uygulanmalı, dosyalar raflarda kalmamalıdır.
***Yeterince gübre atamayacak çiftçilerimiz daha az gübre atılacak, nohut, mercimek, fiğ ekebilirler mi? Bu konunun araştırılması gerekir.
****SPK hemen zaman geçirmeden, 48 saat içinde şüpheli hesapları açıklaması ve ilk cezayı kesmesi gerekiyor. Ama mevcut gidişle maalesef 2026’da da devam eder.
*****Bu sorunlar çözülmezse küçük ve az kalan orta büyüklükteki tarımsal işletmeler büyük zarar görür. Borçları artmaya devam eder. İcracılar köylerden çıkamaz duruma gelir.
**Birkaç kişi daha zengin olurken çiftçilerin işi kötüye gidiyor.
**İçeriden öğrenenlerin işlemi, tarım soygunu değil ama sistematik bir verimsizlik demek daha doğru olacak… Çözüm, erken müdahale olmalıdır.
****Bunlar sonuçlanmadan gübre ucuzlamaz, köyde az kalan genç çiftçide kalmaz, soframızda ekmek ve mutfağımızda gıda da ucuzlamaz.