Tarım ve Orman Bakanlığı, Cumhuriyet tarihinin en kapsamlı yerli tohum seferberliği başlattığını ve yerel tohumlarımızın gıda zincirine girerek sofralara ulaşacağını bildirdi. Bu durum herkesin alkışlayacağı, destekleyeceği bir çalışmadır. Böyle bir çalışmanın sadece niyet dahi olması takdir edilmelidir.

HANGİ YEREL TOHUMUN ÜRETİMİNE NASIL BİR DESTEK VERİLECEK?

Ancak hedefe ulaşmak için öncelikle devlet tarafından yerel tohumların üretiminin, kullanımının desteklenmesi gerekir. Böyle bir açıklamadan sonra; hedefe ulaşılabilmesi için hangi yerel tohumların üretimine ve kullanımına hangi desteklerin verileceği de açıklanmalı, çiftçi ona göre üretimini planlamalıdır.

İTHALATI AZALTACAK BİR ÇALIŞMA BULUNMUYOR

Bizim gördüğümüz kadarı ile değil yerli tohum üretimini, tohum üretimini veya ihracatını artırmak, ithalatı azaltmak için dahi bir çalışma bulunmuyor. 

İTHALATA ÖDENEN DÖVİZ MİKTARI ARTTI 

2019 yılında tohum ithalatına ödenen döviz 10 milyon dolar civarında artmıştır. 

TOHUM YERELLEŞMİYOR YABANCILAŞIYOR!

Tohum yerelleşmiyor, yabancılaşıyor. 17 yılda 2,5 Milyar TL destek verilmesine rağmen yabancı tohumun artışı önlenemiyor. Çünkü destek yerli yabancı ayırt etmeden tamamına veriliyor.

YABANCILARIN TOHUMLARI DA DESTEKLENİYOR 

2019 yılı sonu itibariyle 450 den fazla buğday, 150 den fazla arpa çeşidi kayıt altına alınmış ve kullanılıyor. Her iki türde de yabancı tohum çeşidi sayısı %30’dan fazla. Ayrıca bu yabancı çeşitlerin sayısı ve üretim miktarı hızla artıyor. Yabancıların Türkiye’de yerli şirketler aracılığı ile ürettiği bu çeşitlerin her bir kg’ı için devlet destekleme de yapıyor. Yabancı çeşit üretimini ve kullanımını destekliyor. Desteği yurtiçinde üretilen değil de yerli milli çeşitlerimize versek daha uygun olmaz mı? 

TOHUM İHRACATININ YARISINI 3-4 YABANCI FİRMA YAPIYOR

2019 yılında iddiaların aksine 255 milyon dolarlık bir ihracat yok. İhracat 172 milyon dolar civarında. Ancak bunun 90 milyon doları yani  yarısından fazlası 3-4 yabancı firmanın ayçiçek ve mısır tohumu ihracatı. Burada başka bir sıkıntı daha gündeme geliyor.

YABANCI TOHUM FİRMALARI ÜRETTİKLERİ TOHUMLARI KENDİ ŞUBELERİNE VE BİZİM ÇİFTÇİYE KAÇ LİRADAN SATIYOR? 

Bu firmalar tohumlarını kendi diğer ülkelerindeki şubelerine kaçtan satıyorlar? İhraç ediyorlar? Bizim çiftçimize kaçtan veriyorlar? Bizim ulaşmayacağımız bu bilgiyi de Sayın Bakan inceletirse ülkemizde bizim çiftçimizin tohumu pahalıya alıp almadığı da görülecektir. 

SERTİFİKALI TOHUMDA 2023 HEDEFİ NASIL TUTTURULACAK?

Sayın Bakanın ifadesinden anladığımız, sertifikalı tohum üretimi 2019'da 1 milyon 134 bin tona yükseldi. Tohum üretimimiz 2017’den 2018’e geçişte 10 bin ton, 2018’den 2019’a geçişte 75 bin ton arttı. Bu artış hızları ile sayın Bakanın 2023 yılı için koyduğu 2 milyon ton üretim hedefinin tutturulması mümkün görünmüyor. 

Nedeni de izah etmeye çalışalım;

SON 8 YILDA SADECE PAMUK EKİM ALANI ARTTI 

2010 yılında 81 milyon dekar olan buğday ekim alanı 2018 yılında 72,9 milyon dekara düştü. Mısır ekim alanı 2010 yılında 5,94 milyon dekar iken 2018 yılında 5.91 milyon dekara düştü. Pamuk ekim alanı 2010 yılında 4,8 milyon dekar iken 2018 yılında 5,1 milyon dekara yükseldi. Şeker pancarı ekim alanı 2010'da 3,2 milyon dekar iken 2018 yılında 2,9 milyon dekara düştü. Patates ekim alanları 2010 yılı ile aynı. Tabiki ekim alanı düştükçe tohum ihtiyacı da azalıyor.

TİGEM TOHUMCULUK SEKTÖR RAPORUNDA DİKKAT ÇEKEN DEĞİŞİKLİK 

Tohum üretimini, satışını artırmak için ekim alanlarının artması gerekiyor. TİGEM’in 2015 yılı tohumculuk sektör raporuna göre, buğday ve arpada yenileme süresinin 3 yıl olduğu, buna göre; 2015 yılında 524,4 bin ton buğday tohumu, 185,5 bin ton arpa tohumu ihtiyacı olduğu belirtiliyor. Daha önceki yıllardaki sektör raporlarında da yenileme süresi 3 yıl olarak hesaplamalar yapılmıştır.

BUĞDAY TOHUM İHTİYACI BİR YILDA 1 MİLYON TON ARTTI!

Sonra birden her nedense 2016 yılında yenileme süresi kalkmış ve sadece 1,5 milyon ton buğday tohumu ihtiyaç gösterilmiştir.

YABANCILARIN ÜRETTİĞİ TOHUMLAR ARTIŞ GÖSTERİRKEN BUĞDAY VE ARPADA NEDEN BİR ARTIŞ OLMUYOR?

800 civarındaki tohumculuk firması ile sektörün yabancı çeşitler de olsa daha fazla üretme kapasitesi bulunuyor. Peki, neden son yıllarda özellikle buğday ve arpa üretimi aşırı bir artış göstermemektedir? Buna karşılık yabancıların ürettiği mısır, ayçiçek, patates üretimi artmaktadır? Bu durumun incelenmesi gerekiyor. 

DESTEK VERİLMESİNE RAĞMEN SERTİFİKALI TOHUMDA ÜRETİM NEDEN SABİT KALIYOR?

Buğday ve arpada sertifikalı tohum kullanana her bir kg ürün için 10 kuruş havza bazlı fark ödemesi desteği verilmesine rağmen çiftçi neden sertifikalı tohum ekmemekte, üretim azalmakta veya sabit kalmaktadır? Ayrıca; yine buğday ve arpada dekara 8,5 TL yurt içi sertifikalı tohum kullanım desteği verilmesine rağmen çiftçi neden kullanmamaktadır? 

Türkiye'de 2018 yılında 1.059.316 ton tohum üretimi yapıldı. Bu üretimin yüzde 40’ı olan 426.658 tonu buğday tohumu üretimidir. Yine 2018 yılı tohum üretiminin 151.365 tonu yüzde 14’ü arpa tohumudur. Buğday ve arpa tohumunun da önemli bir kısmı TİGEM tarafından yapılmakta.  

TİGEM'İN BUĞDAY VE ARPA TOHUM ÜRETİMİ NASIL ARTACAK?

Tohum üretimi 3 yılda 1 milyon tona yakın artacak ise bu TİGEM’in buğday ve arpa tohumu üretimi de artacak demektir. Ancak buna dair ortaya konulmuş bir plan görünmüyor. Diğer ağırlıklı olarak üretilen tohumlar patates, mısır ve ayçiçeğidir. Bu tohumların da tamamına yakını ya yabancı çeşittir ya da yabancı firmalar tarafından üretilmektedir. Bunların tohum üretim planlaması da kendi içlerinde yapılmaktadır. Bu planlamayı da firmalar kimseyle paylaşmaz.

3 YILDA TÜRKİYE'NİN TOHUM ÜRETİMİ NASIL OLACAK DA YÜZDE 100 ARTACAK? 

Dolayısıyla Bakanlığın belirlediği 2023 hedefine sadece 3 yıl kaldı. Allah ömür verir ise çok çabuk gelir geçer. 2023 yılında 2 Milyon ton, 2,5 Milyon ton hedefi nasıl tutturulacak? Bugünkü verilere göre bu hedeflerin tutturulması mümkün görünmüyor. Eğer biz yanılıyor isek; Bakanlığın bir projeksiyonu var ise hangi tohumun hangi çeşidinden üretip de 3 yılda tohum üretiminin 2 katına çıkacağının açıklanması gerekiyor.