Keçi Irkları ve Özellikleri

Kıl Keçisi (Kara Keçi) / Yaygın olarak Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki illerde yetiştiriciliği yapılmasına karşın, Türkiye’nin bütün bölgelerinde bulunmaktadır. Türkiye keçi varlığının önemli bir kısmını (yaklaşık olarak, % 96) Kıl keçisi oluşturur. Kıl keçiler genellikle siyah olmakla birlikte beyaz, gri, kahverengi ve alaca renkli olabilmektedir. Erkek ve dişiler genellikle boynuzludur. Erişkin erkekler ortalama 65-90 kg, dişiler ortalama 45-65 kg canlı ağırlığa sahiptirler. Kombine verimli, yetersiz bakım-besleme ile her türlü iklim koşullarına uyabilen, dayanıklı bir ırktır. Farklı araştırmacılar tarafından Kıl keçisinde ortalama olarak 180-220 gün süren laktasyonda, %3-4 yağlı, 80-150 litre süt verimi bildirilmiştir. Doğumda keçi başına ortalama 1 oğlak elde edilmektedir. Öncelikli verimi çoğu yörede ettir. Süt ve kıl üretimi bakımından da önemlidir.

Ankara Keçisi (Tiftik Keçisi) / Başta Ankara olmak üzere İç Anadolu Bölgesi’nde ve Siirt, Mardin ve Bitlis illerinde yetiştiriciliği yapılmaktadır. Türkiye’de en yaygın ikinci ırktır. Fakat sayıları ekonomik nedenlerden dolayı hızla azalmaktadır. Orta Asya kökenli bir ırk olduğu kabul edilir. Ufak cüsseli olan ırkta renk genellikle beyazdır. Siirt ve Mardin yörelerinde melezlemelerin de etkisiyle siyah, kahverengi ve gri renkli tiftik keçilerine rastlanır. Boynuzluluk genel bir ırk özelliğidir, fakat boynuzsuz teke ve keçilere de rastlanır. Ergin canlı ağırlık, erkeklerde 35-55 kg, dişilerde 30-40 kg arasında değişmektedir. Esas verimleri olan tiftik (Angora, Mohair), tekstil sanayisi için aranan bir hammaddedir. Tiftik verimleri dişilerde 3-4 kg, erkeklerde 4-6 kg’dır. Tiftik keçileri genellikle sağılmazlar. Sağıldığında bir laktasyon döneminde oğlağın emdiği hariç 25-50 kg’a kadar süt verebilirler. Etleri gevrek ve lezzetli olduğundan özellikle tiftik oğlaklarına talep fazladır. Döl verimleri düşüktür. Oğlaklama oranı %80, ikizlik oranı %1 kadardır. Geç gelişen bir ırktır. Geçmiş yıllarda Türkiye’den Güney Afrika ve ABD gibi ülkelere götürülerek, tiftik verimi ile diğer performans özellikleri ıslah yoluyla iyileştirilmiştir. Yetiştiriciliği dünyada yaygın olarak yapılmaktadır. Türkiye’de ise üretimi ekonomik olmadığı için azalırken, günümüzde gen kaynağını koruma programları devreye girmiştir.

KİLİS KEÇİSİ / Gaziantep, Kilis ve Hatay yöresinde yaygın olarak yetiştirilmektedir. Halk elinde, uzun yıllar içerisinde Şam keçileri ile Kıl keçilerinin melezlenmesi ile oluşmuş bir ırk olduğu tahmin edilmektedir. Genellikle küçük gruplar halinde bağ, bahçe çevresinde aile işletmelerinde yetiştirilir. Renk genellikle siyahtır. Gri, kahverengi ve alacalara da rastlanır. Erkek ve dişiler boynuzlu ya da boynuzsuz olabilirler. Kulaklar uzun, geniş ve sarkıktır. Vücut uzun kıllarla örtülüdür, göğüs ve sağrı iyi gelişmiştir. Kas ve kemik gelişimi iyidir. Gelişmiş bir meme yapısına ve sütçü tip görünüme sahiptirler. Erkekler 50-60 kg, dişiler 35-45 kg canlı ağırlığa sahiptirler. Laktasyon süreleri 210-260 gün, süt verimleri 200-300 kg’dır. İyi bakım ve besleme koşullarında süt verimleri 400-500 kg’a kadar çıkar. Kıl verimleri 500-600 gramdır. Genç ve yeni sütten kesilmiş oğlaklar dışında etleri pek değerli değildir (2, 4-6).

Damaskus Keçisi (Şam Keçisi) / Suriye, Lübnan, Ürdün, İsrail, Kıbrıs ve Türkiye gibi ülkelerde yetiştiriciliği yapılan, sütçü bir keçi ırkıdır. Genellikle kahverengi renkte olmakla birlikte, alaca, siyah ve grilere de rastlanır. Vücut uzun kıllarla örtülüdür. Laktasyon süresi 200-290 gün ve süt verimi 250-550 kg arasında olan ırkın döl verimi 1.5-1.8 arasında değişmektedir. Yerli Kilis keçisinin oluşumunda rol oynamıştır.

Norduz Keçisi / Van İli Gürpınar ilçesi civarından köken alan Norduz keçileri, yüzyıllarca lokal ekolojik koşullara uyum sağlamış özel bir keçi genotipidir. Norduz genotipinin oluşmasında bölgedeki mikro klimanın, orta-yüksek ve yüksek yaylaların varlığının ve buradaki topoğrafik yapı ve bitki çeşitliliğinin etkili olduğu bilinmektedir. Yetiştiriciler arasında vücut büyüklüğü, görünümü ve süt veriminin yüksekliği ile tanınmaktadır. Norduz keçilerinden üretilen sütler ailenin süt ihtiyacının karşılanmasında ve yöresel Van otlu peynirinin üretiminde koyun sütleriyle birlikte kullanılmaktadır. Yetiştirildikleri bölgede yaşanan sosyal ve ekonomik problemler yetiştiricilerin köyden kente göç etmelerine ve dolayısıyla Norduz keçilerinin sayısının hızla azalmasına yol açmıştır. Son yıllarda ağır tehdit altında olduğu bildirilen Norduz keçisini koruma programları devreye girmiştir. Norduz keçileri genellikle siyah, kül rengi ve gri renklidir. Ayrıca beyaz, krem, siyah-beyaz ve kahverengi gibi renkler de gözlenmektedir. Kulaklar hafif sarkıktır. Tekeler V şeklini andıran uzun, dik ve gösterişli bir boynuz yapısına sahiptir. Norduz keçilerinin süt verimi ve laktasyon süresi sırasıyla 138.5-347.2 kg ve 185.1-226 gün, canlı ağırlıkları 48-58 kg, oğlaklarda doğum ağırlığı 2.71-3.01 kg, 180. gün canlı ağırlığı 20.3 kg, doğum-180.gün arasındaki günlük canlı ağırlık artışı 96.5 g, ikizlik oranı %30’dur . Norduz keçilerinde kıl verimi 424.9 g olarak saptanmıştır.

Honamlı Keçisi / Honamlı Keçisi Akdeniz Bölgesi, Toros Dağları etekleri, Antalya, Konya ve Isparta yörelerinde yetiştirilen ve Kıl keçilerden farklı olarak dışbükey bir burun yapısı ve kısa üst dudak yapısı ile dikkati çekmektedir. Renk çoğunlukla siyahtır. Alın ve ayaklarda beyaz lekelere rastlanmaktadır. Doğum ağırlığı 3.86 kg, keçilerde canlı ağırlık 73.4 kg, günlük süt verimleri 537-1505 g, 120.gün canlı ağırlığı 25.8-31.2 kg’dır. Yok olma tehdidi altında olan Honamlı keçisinin tanımlanması ve korunması ile ilgili projeler devreye girmiştir.

Türk Saanen Keçisi / Türk Saanen keçisi ülkemizde süt ve döl veriminin yüksekliği ile tanınmaktadır ve yaygın yetiştirme alanına sahiptir. Renkleri kremden beyaza doğru değişmekte, genel olarak kısa kıllı, dik ve küçük bir kulak yapısına sahiptir. Her iki cinsiyette de boynuz, küpe ve sakala rastlanmaktadır. Meme yapısı “koltuk meme” olarak tabir edilen tarsal eklem üstünde kalan, sarkık olmayan formdadır. Ergin keçi canlı ağırlığı 50-60 kg arasında değişmektedir. Ergin teke canlı ağırlığı 60-80 kg arasında olup 100 kg canlı ağırlığa kadar ulaşabilmektedir. Türk Saanen keçileri iyi bakım koşullarında erken yaşta eşeysel olgunluğa ulaşmakta ve 8-10 aylık dönemde damızlıkta kullanılabilmektedir. Ortalama oğlak verimi %180, oğlaklarda doğum ağırlıkları 3-3,5 kg olarak ifade edilmektedir. Laktasyon süt verimleri 500-650 l arasında değişmekte olup laktasyon süreleri ortalama 270-280 gün arasındadır .

Malta (Maltız) Keçisi / Maltız keçileri iri yapılı olup renkleri kırmızıdan siyaha, beyazdan kahverengine ve alaca renklilere olmak üzere değişiklik göstermektedir. Genellikle uzun, geniş, sarkık ve uç kısımları kıvrık kulaklara sahiptir. Meme formları sarkık ve diz altına kadar uzanabilmektedir. Boynuzsuz hayvanların oranı daha fazla olup boynuzlulara da rastlanmaktadır. Keçilerde canlı ağırlık 40-50 kg, tekelerde 50-60 kg arasında değişmektedir. Oğlak verimi 1,9-2,4 arasında değişmektedir. Doğum ağırlığı ortalama 3 kg’dır. Laktasyon süt verimleri 275-330 l arasında değişmekte olup laktasyon süresi ortalama 240-250 gündür.

Etçi Boer Keçisi / Boer keçisi 1900’lü yılların başında Güney Afrika Cumhuriyetinde Hollandalı bilim adamları tarafından keçi eti üretimini arttırmak amacıyla geliştirilmiş bir ırktır. Boer ırkı, günümüzde karkas kalitesi ve hızlı büyüme özelliği ile dünyanın en iyi ıslah edilmiş etçi keçi ırkıdır. Yüksek genetik potansiyeli yanında hastalıklara karşı dirençleri ve yüksek deri kalitesi ile sıcak iklim özellikle kurak iklim koşullarına dayanıklılığı, farklı iklimlerde ve çevre koşullarına gösterdikleri rezistans ve olumlu performans Boer ırkının tipik özellikleridir. Boer keçilerinin en belirgin karakteristiği vücudun beyaz ve başın kahverengi veya kiremit kırmızısı renginde olmasıdır. Eşeysel olgunluğa 5 aylık çağda ulaşmaktadırlar. İkizlik oranı çok yüksektir. Keçilerin analık vasıfları son derece yüksektir. Erişkin tekelerin canlı ağırlığı 110-135 kg, ergin dişiler ise 90-100 kg arasında değişmektedir. Irkın bir diğer önemli özelliği de kızgınlığın yıl içerisinde sürekli olmasıdır.

BOER KEÇİLERİNİN ÖZELLİKLERİ: Güçlü bir baş, kahverengi gözler ve geniş bir yutak. Vücut uzunluğu ile uyum içersinde olan orta uzunlukta bir boyun. Geniş göğüs, etli omuzlar. Fıçı gibi, derin ve geniş bir vücut yapısı, esnek kaburgalar. Kaslı, geniş uzun bir bel. But dolgunluğu etçi hayvanlarda aranan özellikte. Bacaklar çok güçlü, tırnaklar sert, biçimli ve siyah. Baş ve kulak rengi kırmızı veya kahverengi, vücudun kalan kısımları beyaz.