Ülkemiz topraklarının yüzde 75'inde organik madde miktarı yüzde 2'nin altındadır. Bu, yıllarca uygulana gelen monokültür tarım ve bitkilerin hasat sonrası tarlada bırakılan ve anız olarak tanımlanan artıkların yakılmasının bir sonucudur.
Çiftçinin anızla ilgili en önemli sorunu çürüme süresinin uzun olmasıdır. Anız saplarının çürüme süresi üzerine etki eden en önemli faktörler toprağın nem içeriği ve sıcaklığı ile anızın C/N katsayısıdır. Toprağın nem oranı ve sıcaklığı ne kadar yüksek, C/N katsayısı ne kadar düşük ise (20 civarında) anızın parçalanma veya çürümesi de o kadar hızlı olur. Ancak tahıl anızlarında C/N katsayısı genelde 80'den fazladır. Bu katsayı anız üstüne azotlu gübreleme yapılarak düşürülebilir. Her 100 kg anız için 1 kg inorganik azot vererek C/N katsayısı 40'ın altına indirilebilir.
Çiftçilerimizin anız yakmalarındaki birinci neden, tarla bir sonraki ekim sezonuna hazırlanırken toprak üzerinde kalan fazla anızın pullukla toprak işlemeyi zorlaştırmasıdır. Anız yakmak yerine bir seçenek de direkt anıza ekim yapmaktır. Bu amaçla geliştirilmiş özel ekim makineleri vardır.
TOPRAK İŞLEME
Toprak işleme, kültür bitkilerinin büyüme ve gelişmesine ortam hazırlamak ve topraktaki fiziksel, kimyasal ve biyolojik olayları hızlandırmak için değişik alet ve ekipmanlarla toprağın devrilmesi, yırtılması, karıştırılması, kabartılması ve alt-üst edilmesidir. Toprak işlemenin temel amacı; kültür bitkileri için iyi bir tohum yatağı ve yetiştirilecek bitkilere elverişli bir ortam hazırlamaktır. Başka bir deyişle, toprakta bulunan biyotik ve abiyotik bitki büyüme faktörlerini optimum seviyeye getirmektir. Zamanında ve tekniğine uygun bir toprak işleme sayesinde ayrıca toprakta daha fazla nem biriktirilir, toprak geçirgenliği artırılır, su ve rüzgar erozyonu kısmen önlenir, yabancı otlar toprağa gömülür.
Toprak işleme alet ve ekipmanları ile toprak işleme yöntemleri kuru, sulu ve nemli ziraat sistemlerine göre önemli farklılıklar gösterir. Genel olarak kuru tarım sistemlerinde toprakta suyu azami ölçüde korumayı (örneğin alttan yırtarak), sulu tarımda toprak geçirgenliğini artırmayı ve nemli tarımda ise topraktan fazla suyu uzaklaştırmayı sağlayacak toprak işleme (örneğin devirerek) yöntemlerine öncelik verilir. Her tarım sistemine özgü tasarlanmış toprak işleme alet ve ekipmanları varsa da, genel olarak pulluk ile ilk toprak işleme, kültüvatör, rotavatör, freze, vanvey, tırmık gibi aletlerle de iklime ve gerekli ise üçleme yapılır.
Azaltılmış (en az) toprak işleme yöntemi özellikle 20. yüzyılın ortalarından itibaren yaygınlaşmaya başlamış, örneğin kuru tarım alanlarında anıza veya sırta doğrudan ekim yapabilen aletler kullanılmaya başlamıştır. En az (minimum) toprak işleme yöntemleri uygulanarak; (1) toprak nemi korunmuş olur, (2) işgücünden, zamandan, yakıttan tasarruf sağlanır, (3) toprak sıkışmasının önüne geçilir ve (4) anız yakılmadığı için toprağa organik madde kazandırılmış olur.
Azaltılmış toprak işleme yöntemlerinin; (1) pullukla sürülmüş toprağa doğrudan ekim, (2) bir kez pullukla sürülen yada hafif bir malç tabakası içine ekim, (3) şeritvari toprak işleme ve (4) toprak işlemesiz ekim gibi farklı uygulama şekilleri vardır. Doğrudan (direkt) ekim yapabilen makinelerin artık parçalayıcı ve gömücüleri ile çizi açıcıları tarafından anız dar bir şerit şeklinde işlenen anızlı toprağa direkt ekim yapılmaktadır.
Azaltılmış toprak işleme hafif yapılı tınlı topraklar üzerinde en iyi sonuç vermektedir. Doğrudan ekim veya azaltılmış toprak işleme sistemlerinde total herbisitler (Paraquat, Atrazine, Linuron ve Metribuzin ve etken maddesi Glyphosate olan RoundUp gibi) yabancı ot kontrolü nedeniyle yapılan toprak işlemenin yerine kullanılmaktadır. Özellikle transgenik ürünlerin (soya, mısır, pamuk ve kanola gibi) kullanımı ile yabancı ot mücadelesinde total herbisit kullanımı oldukça yaygınlaşmıştır.
Kaynak: Prof. Dr. Hasan Baydar
