Petrol zengini Ortadoğu ülkeleri ile Kuzey Afrika'da süt ürünleri pazarı, hem büyüyen nüfus hem de artan gelir düzeyinin yardımıyla hızla gelişiyor. Özellikle son dörtbeş yılda Ortadoğu'nun süt pazarında güçlü bir büyüme kaydedildi ve bölgenin, önde gelen süt ve süt ürünleri ihracatçıları için önemi de arttı. Ortadoğu ve Kuzey Afrika'nın yıllık süt ürünleri ithalatı 3 milyon tona ulaşırken, Avrupa, Arjantin ve Yeni Zelanda gibi önde gelen ihracatçılar rotayı bu pazara çevirdi. Dünyada süt üretimi son 30 yılda yüzde 49 artarak 747 milyon tona çıkarken, aynı dönem içinde Asya'nın üretimi yüzde 238 artışla 270 milyon tona yükseldi. Asya, süt ve süt ürünleri talebinin en hızlı arttığı bölge. Ancak son yıllarda özellikle stokların arttığı ve fiyatların 2009 yılından bu yana en düşük seviyeye indiği Çin'in ithalatının hız kesince, Ortadoğu ve Kuzey Afrika önemli bir ihracat destinasyonu haline geldi. Son 10 yılda dünyada süt ürünleri ticareti iki kat artarken, Ortadoğu'nun ithalatı üçe katlandı. İsviçre'deki Uluslararası Ticaret Merkezi'ne göre Kuzeybatı Afrika'daki beş ülkenin ithalatı ise 3.5 kat artış kaydetti. Ortadoğu ve Afrika'nın yıllık süt ürünleri ithalatı yılda 3 milyon tona ulaştı. Her ne kadar Çin'in bu alanda son on yılda ithalatı 14 kat artmış olsa da, Ortadoğu ve Afrika, aralarında Yeni Zelanda, Arjantin ve Avrupalı ülkelerin yer aldığı ihracatçılar için önemli çok önemli bir pazar. Özellikle Avrupa'da süt ürünleri üretiminde kotanın kalkmasının ardından bölgenin başlıca üreticilerinden İrlanda, Ortadoğu'yu hedef pazarlarından biri haline getirdi. Dubai'deki gıda uzmanları, İrlanda'nın gelecek beş yılda Arap ülkelerine ihracatının yüzde 50 artabileceği tahmininde bulunuyor. İrlanda'nın geçtiğimiz yıl Körfez İşbirliği Konseyi Ülkeleri'ne ihracatı yüzde 28 artışla 247 milyar euro oldu.
Peynir ve tereyağına güçlü talep var
Bölgedeki işlenmiş süt ürünleri pazarındaki en cazip ürünlerden birinin peynir olduğu belirtiliyor. Bir diğeri ise tereyağı. Dünyada tereyağ ithalatının en güçlü olduğu yerler arasında Ortadoğu, Güneydoğu Asya ve Rusya başı çekiyor.
Uzmanlar, Çin ve Güneydoğu Asya'da süt ürünlerinin beslenme içinde yeni yeni yer edinmeye başladığını fakat Ortadoğu'nun süt ürünlerine alışık olduğunu hatırlatıyorlar. Bölgedeki ülkelerin çoğunda entegre süt tesisleri bulunuyor. Körfez ülkelerinde hükümet desteğiyle çöl ortasında kurulu süt ürünleri tesisleri faaliyet gösteriyor. Örneğin Suudi Arabistan'da 1977'de kurulan Almarai, geçtiğimiz yıl 1.1 milyar litre üretim yaptı ve bu neredeyse İrlanda'nın toplam üretiminin beşte birine denk geliyor.
BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), petrol üreten ülkelerde artan gelirin, süt ürünlerine talebin arkasındaki itici güç olduğu tespitinde bulundu. Ortadoğu ve Afrika'daki büyüme son birkaç yılda bölgedeki kurumsal yatırımları da tetikledi. Hollanda merkezli Rabobank analisti kevin Bellamy, Financial Times'e yaptığı açıklamada, MENA'deki faaliyetlerde hızlı bir artış gözlemlediklerini söylüyor. Örneğin, yaklaşık 40 yıldır bölgede varlık gösteren Arla, Mısır'ın en büyük süt ürünleri firması Juhayna ile geçtiğimiz günlerde bir 'Joint Venture' anlaşması yaptı. Bölgedeki işlenmiş süt ürünleri pazarındaki en cazip ürünlerden birinin peynir olduğu belirtiliyor.
Bu arada, FAO analistleri Cezayir ve Venezüella gibi ülkelerde hükümetlerin yabancılardan ihale yoluyla yaptığı alımların küresel süt tozu pazarında önemli olduğunu söylüyor.
Dünya pazarından notlar...
• Son otuz yılda küresel süt üretimi yaklaşık yüzde 50 artış gösterdi ve 1983 yılındaki 500 milyon tondan 2013'te 747 milyon tona yükseldi.
• Dünyanın en büyük süt üreticisi, toplam içindeki yüzde 16'lık payı ile Hindistan. Bu ülkeyi ABD, Çin, Pakistan ve Brazilya izliyor.
• 1970'lerden bu yana süt üretimindeki artışın önemli bir kısmı Güney Asya'da gerçekleşti. Gelişmekte olan bölgelerdeki üretim artışının en önemli kaynağı bu bölge. • Yoksulluk ve olumsuz hava koşulları nedeniyle Afrika, gelişmekte olan bölgeler arasında süt üretiminin en yavaş arttığı bölge.
• Üretimde en çok fazla veren ülkeler Yeni Zelanda, ABD, Almanya, Fransa, Avustralya ve İrlanda.
• En fazla açık veren ülkeler ise Çin, İtalya, Rusya, Meksika, Cezayir ve Endonezya.
• Dünya genelinde yaklaşık 150 milyon hane halkı süt üretiminin içinde.
• Küresel süt ürünleri ulaştırma pazarının 2014-2019 döneminde GAGR (bileşik yıllık ortalama büyüme hızı) yüzde 8.59 büyüyeceği tahmin ediliyor.
• Küresel süt üretiminde en büyük kaynak büyükbaş hayvan. Toplam üretimin yüzde 96'sı büyükbaş hayvandan elde edilirken, yüzde 2'si keçi, yüzde 1'i koyun ve yüzde 0.4'ü deveden elde ediliyor.
EVRİM KÜÇÜK / DÜNYA
