Türkiye’nin bitki türü açısından önemli bir zenginliği olan doğal çiçek soğanlarıyla ilgili yönetmelikte 2012 ve 2013 yıllarında arka arkaya yapılan değişikliklerde büyük bir skandalın yaşandığı gündeme geldi. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker’in onayı ile yapılan yönetmelik değişiklikleri sonrasında, TBMM Tarım Komisyonu üyesi AKP’li Balıkesir Milletvekili Tülay Babuşçu’nun eşiyle birlikte ortağı olduğu Lalesan firmasının ihracat kotasının kısa sürede yüzde 2’den yüzde 26,2’ye çıktığı ortaya çıktı.
Doğal çiçek soğanlarının ihracat kotalarını belirleyen ve çoğu profesörlerden oluşan Teknik Komite’deki Uzmanlar Kurulu üyeleri de adrese teslim yönetmelik değişikliklerinden dolayı görevlerinden ayrıldı.
Doğal çiçek soğanlarının nesli korumak ve ticaretini düzenlemek amacıyla çıkarılan yönetmeliklerde ‘adrese teslim’ değişiklikler yapıldığı ortaya çıktı. 2004 yönetmeliğinde, 2012 ve 2013 yıllarında arka arkaya yapılan değişikliklerle sektördeki bir firmanın ihracat kotası yükselirken diğer firmaların ihracat kotaları düşürüldü. Özellikle 2013 yılında yapılan yönetmelik değişikliğinin sadece ihracat kotaları ile ilgili olması ve firmaların ihracat kotalarının belirleneceği günden bir gün önce değiştirilmesi kafaları iyice karıştırdı.
Meclis’e Girdi Firmasının Kotası Yüzde 2’den 26.2’ye Yükseldi
TBMM Tarım Komisyonu üyesi olan AKP Balıkesir Milletvekili Tülay Babuşçu’nun 2011 seçimlerinde Meclis’e girmesiyle birlikte eşiyle ortak kurduğu Lalesan firmasının ihracat kotasının kısa sürede yüzde 2’den yüzde 26,2’ye yükseldiği görülüyor. Yönetmelik değişiklikleri sonrasında sektördeki uzun yıllardır bulunan diğer firmaların kotaları düşerken, Lalesan firmasının kotasının hızla yükselmesi dikkat çekerken, bu kota artışının da ‘üretim’ gerekçesiyle artırılması soru işaretlerini de beraberinde getirdi.
5 Yıllık Veriler 1 Yıla İndirildi
2004 yılında çıkarılan yönetmelikte firmaların kotaları belirlenirken 5 yıllık veriler dikkate alınıyordu. 2012 yönetmeliğinde bu süre 3 yıla, 2013 yılındaki değişiklikle 1 yıla indirildi. Lalesan’ın diğer firmalara göre sektörde fazla bir geçmişinin bulunmaması buradaki değişikliği de anlamlı kılıyor.
Kota için üretim ön plana çıkarıldı!
Doğal Çiçek Soğanlarının Üretimi, Doğadan Toplanması ve İhracatına İlişkin Yönetmelik’te yapılan değişikliklerde, ‘üretim’ unsurunun ön plana çıkarılması dikkat çekti. 2004 yönetmeliğinde 10 puan olan üretim unsuru, 2012’de 40 puana, 2013’te de 80 puana çıkarıldı. Buradaki değişikliğin Lalesan’ın kotasının yükselmesine önemli bir katkısının olduğu görülüyor.
Üretse dahi kotası yoksa satamıyor!
Oysa yönetmelikte ‘gerçek üretim’ tam olarak tarif edilmiyor. Firmaların dağdan söküp kendi üretim alanlarına ektikleri doğal çiçek soğanları bile ‘üretim’ olarak görülebiliyor. Diğer yanda firmaların ihracat kotaları geçmişte ‘üretim’ ve ‘doğa kontenjanına’ göre belirlenirken son yapılan değişiklikle bu ortadan kaldırılarak doğrudan doğruya aldıkları kotaya göre bir dağıtım yapılıyor. Böyle olunca firmalar, gerçekten üretim yapsalar da kotası düşükse bu çiçek soğanını satamıyor. Dolayısıyla yapılan yönetmelik değişiklikleri kendi içinde çelişiyor.
Bir Günde Değişti
Yönetmelik değişikliğinde; üretim unsurunun, firmalara geçiş süreci verilmeden bir günde yükseltilmesi ve gerçek bir üretim için asgari 3 yıla ihtiyaç varken 1 yıllık verilerin dikkate alınması dikkat çekti. Özellikle 2012 yılında çıkarılan yönetmeliğin ihracat kotalarıyla ilgili maddesinin daha uygulanmadan ani bir kararla 2013 yılında tekrar değiştirilmesi soru işaretlerini de beraberinde getirdi.
Teknik Komite Üyeleri İstifa Etti
Çoğu profesörlerden oluşan Teknik Komite üyelerinin biri dışında hepsi kendilerinden görüş alınmadan ve bazı firmaların korunduğu gerekçesiyle yapılan bu yönetmelik değişikliğine tepki göstererek görevlerinden ayrıldı.
En Önemli Alıcısı Hollanda
Doğadan toplanan doğal çiçek soğanlarının en önemli alıcısı Hollanda… Türkiye, doğal çiçek soğanlarının ihracatından yılda 2, 2.5 milyon Euro gelir elde ediyor. Önceleri 4 firmanın ihracat yeterliliği bulunurken 2010 yılında Tülay Babuşçu’nun eşiyle birlikte kurduğu ‘Lalesan’ firmasının da yeterlilik almasıyla birlikte firma sayı 5’e çıktı. İhracat yeterliliği alan firmalar arasına, 2012 yılında ‘ESSE’ ve 2013 yılında da Artvin Korucular Kooperatifi katıldı.
Tülay Babuşçu kendisini savundu!
Konuyla ilgili olarak görüştüğümüz AKP Balıkesir Milletvekili Tülay Babuşçu, çok ciddi bir yatırım yaptıklarını ve yönetmelik şartlarını da yerine getirerek eşiyle birlikte ortak olduğu Lalesan firmasının ihracat kotasının arttığını iddia etti. “Milletvekili oldum diye bir şey yapmayacak mıyım? Eczacılık da yapacağım firma da işleteceğim ne var bunda!” şeklinde konuşan Babuşçu’nun, isim vermeden kotaları belirleyen Teknik Komite üyelerinden bazılarının firmalardan SSK girişlerinin bulunduğunu iddia etmesi ise dikkat çekti.
