Zoonotik virus enfeksiyonlarının naklinde insan ve hayvan türlerinin temasına kadar varabilen yakınlaşmaları gerekli olduğu gibi bazı zoonotik viral enfeksiyonların bulaşmasında ise vektörler önemli rol oynamaktadır. Tanımlanan vektörlerin çok büyük kısmı biyolojik olup, bulaşmanın sağlanması yanında, virusun çoğaltılmasında da etkin rol oynarlar. Bu sunuda, zoonoz enfeksiyonların dinamiği, özellikle ülkemiz açısından önem taşıyan bazı enfeksiyonlarının üzerinde durularak incelenecektir.
Son yıllarda ülkemizde önemli bir halk sağlığı problemi haline dönüşen Kuduz hastalığı dikkat çekmektedir. Kuduz aşı ile önlenebilen ve dünya genelinde 150'den fazla ülkede görülen viral bir hastalıktır. Her sene bu hastalığa bağlı binlerce ölümler görülmektedir. Şüpheli kuduz köpek tarafından ısırılan insanların %40'ını 15 yaş altı çocuklar oluşturmaktadır. Her sene yaklaşık 15 milyon insan kuduz aşısı olmaktadır.
BATI NİL VİRÜSÜ
Batı Nil virusu (BNV) ölümcül nörolojik hastalıklara (%1) neden olabilmektedir. 1970'li yıllardan beri virusun ülkemizdeki varlığı ile ilgili bilimsel raporlar mevcuttur. Ancak son yıllarda %80 oranında asemptomatik seyreden insan ve at BNV enfeksiyonlarına karşın, vektör sinek, insan ve atlarda BNV izole/tespit edilmiş ve genetik yapısı doğrultusunda ilk tiplendirmeleri gerçekleştirilmiştir.
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) virusu 2002 yılından beri ülkemizde hüküm süren bir diğer önemli zoonozdur. Temel olarak keneler ve çiftlik hayvanları hastalık bulaşmasında etkilidir. Hastalığın endemik olduğu yerler Afrika, Balkanlar, Orta Doğu ve Asya'da 50. paralelin güneyindeki ülkelerdir. Ülkemizde yıllık olguların sayısında değişiklikler olsa da fatalite oranı ortalama %5 düzeyindedir.
Günümüzün en önemli zoonoz hastalıklarından birisi de halen batı Afrika'da aktif olan Ebola virus tarafından meydana getirilmektedir. Şempanze, goril, maymun, antilop ve meyve yarasaları gibi hayvanlar hastalığın bulaşmasında etkili olup, insandan insana bulaşma eğilimi de bulunmaktadır. İnsanlar arasında vücut sekresyonları, temas ile bulaşmaktadır. Benzer kapsamda değerlendirilecek bir diğer hastalık Alkhurma'dır. Bir Flavivirus tarafından meydana getirilmekte olup, hayvanlardan insanlara öncelikle kene ayrıca enfekte develerin ekskretleri ile de bulaşabilmektedir. Etken ilk kez 1995 yılında Arabistan yarımadasında izole edilmiştir.
Kaynak: Prof. Dr. Aykut ÖZKUL / VI. ZOONOTİK HASTALIKLAR SEMPOZYUMU
